Ίσως πολλοί δεν το γνωρίζουν εδώ στην κυρίως Ελλάδα, γιατί δεν διδάσκεται εκτενώς η ιστορία της Κύπρου, είναι διακριβωμένο πλέον όμως, ιστορικά, ότι η σχέση της Κύπρου με τον Εθνικό Κορμό ήταν συνεχής και διαχρονική από την αρχαιότητα, για την οποία θα μπορούσαμε να μιλάμε με τις ώρες.
Και μια και ήμαστε στη Θράκη πρέπει να πούμε ότι οι σχέσεις Θράκης- Κύπρου αρχίζουν από τα βάθη της αρχαιότητας. Ομολογώ ότι μέχρι πρόσφατα πίστευα ότι η σχέση αυτή ξεκινούσε το 480 π.Χ, με την θυσία του Διονύσιου του Καρδιανού, που έπεσε μαχόμενος στο χωριό Λύση, γενέτειρα του Αυξεντίου, πολεμώντας με το εκστρατευτικό σώμα του Αθηναίου στρατηγού Κίμωνα, για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Πέρσες. Το ανακάλυψα σχετικά πρόσφατα ψάχνοντας στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.moec.gov.cy/kypriaki_vivl…/istoria_geografia.html , που είναι η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου φιλοξενούνται πολλά σπάνια βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, βατά για οποιοδήποτε ενδιαφέρεται, στο Κυπριακόν Λεύκωμα Ζήνων: έτος Α’ 1914, στη σελίδα 40 , όπου κανείς διαβάζει:
Οι Θρακόφρυγες και Αιγαιοπελαγίται φαίνονται οι πρώτοι οικισταί της Κύπρου από βορρά και δυσμών καταπλεύσαντες εις αυτήν, πρόδρομοι και ομόφυλοι ίσως των ύστερον υπό γενικόν και αόριστον όνομα Πελασγών και Μυκηναίων φερομένων εν τη αρχαιολογική σήμερον γλώσση. Αι εκπληκτικαί αποκαλύψεις της εν Κρήτη Γόρτυνος και Φαιστού και αλλαχού κέκληνται να διανοίξωσι νέον στάδιον Ιστορικής ερεύνης, όταν μάλιστα κατορθωθή η ανάγνωσις της αινιγματώδους έτι Κρητικής γραφής.
Μακάρι βέβαια αυτή την ιστορική αλήθεια να την γνωρίσουν οι “νεωτεριστές” κι εδώ και στην Κύπρο που χωρίς αιδώ αμφισβητούν την ελληνικότητα της Κύπρου μας……….
Μια και βρισκόμαστε όμως παραμονές της μεγάλης εθνικής επετείου, της έναρξης της Επανάστασης του 1821, ας κάνουμε μια σύντομη αναφορά για τη συμβολή της Κύπρου αλλά και για τον φόρο αίματος που πλήρωσε το νησί μας, στο οποίο δεν δόθηκε η άδεια για επανάσταση, γιατί ήταν μακριά από τα πεδία των μαχών και δεν μπορούσε να στηριχθεί ταυτόχρονα και ο δικός του αγώνας και όπως ήταν κυριολεκτικά περικυκλωμένο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οποιοδήποτε κίνημα χωρίς έξωθεν βοήθεια θα το έπνιγαν στο αίμα όπως έγινε με δεκάδες άλλα κινήματα μέχρι τότε από το 1590 μέχρι και το 1799.
Παρόλα αυτά όμως στις 6 Δεκεμβρίου του 1821, από Κύπριους που συναντήθηκαν στο Παρίσι βγαίνει η πρώτη διακήρυξη που διαδηλώνει τον απολυτρωτικό πόθο των Κυπρίων για απελευθέρωση της Κύπρου την οποία υπογράφουν ο μητροπολίτης Τριμηθούντος Σπυρίδωνας, ο έξαρχος Ιωαννίκιος, ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος και επτά λαϊκοί.
Για την συμμετοχή των Κυπρίων στην Ελληνική Επανάσταση έχει κάνει μεγάλη έρευνα ο φιλόλογος, συγγραφέας, ιστορικός, δημοσιογράφος και αγωνιστής της ΕΟΚΑ, Γιάννης Σπανός, ο οποίος μπήκε μέσα στα αρχεία του κράτους, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και μελετώντας τις αναφορές των οπλαρχηγών του 1821, μάλιστα έγραψε και σχετικό βιβλίο με τίτλο: «Οι Κύπριοι εθελοντές στους Εθνικούς αγώνες», που πήρε το πρώτο βραβείο Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ιστορικής Μελέτης. Σχετική μελέτη επίσης από τα έτη 1821 έως και 1829 έκαμε και ο αγαπητός φίλος Πέτρος Παπαπολυβίου καθηγητής της σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Μια συμμετοχή που αρχίζει ακόμη και από την Φιλική Εταιρεία με τον φιλικό Ιωάννη Καρατζά από τη Λευκωσία, στενό συνεργάτη και σύντροφο του Ρήγα Φεραίου, να θανατώνεται μαζί του. Μεγάλη και η συμμετοχή Κυπρίων πολεμιστών στην επανάσταση του Ιερού λόχου. Φυσικά η συμμετοχή των εθελοντών Κυπρίων αυξήθηκε κατακόρυφα όταν ξέσπασε η Ελληνική επανάσταση, και εντάσσονταν στις τάξεις των οπλαρχηγών της επανάστασης.
Ο πρώτος νεκρός στην κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν ο Κυπράιος, έχουμε ακόμη νεκρούς στο Μεσολόγγι , παντού σε όλα τα πεδία των μαχών, μάλιστα στην μάχη της Αθήνας το 1827, είχαν πέσει νεκροί 130 Κύπριοι. Είναι άλλωστε γνωστή και η Φάλαγγα των Κυπρίων με αρχηγό τον στρατηγό Χατζηπέτρο της οποίας το λάβαρο η πολεμική σημαία, ήταν λευκή μ’ ένα γαλανό σταυρό στη μέση και βρίσκεται στο Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα. Στο πάνω μέρος υπάρχει γραμμένη η ένδειξη: ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. Μάλιστα η σημαία ήταν στερεωμένη σε ξύλινο ιστό που έφερε στο πάνω μέρος του σταυρό σιδερένιο που κατέληγε σε λόγχη, έτσι που ο σημαιοφόρος μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει και ως όπλο. Η φάλαγγα των Κυπρίων πολέμησε ηρωικά σε όλες τις μάχες που έλαβε μέρος και είναι χαρακτηριστική η ρήση του στρατηγού Χατζηπέτρου: Αυτά ( εννοεί τα παράσημα που φορεί) μου τα’ δωκεν ο ηρωισμός και η παλικαριά των Κυπρίων Φαλαγγιτών.
Αρκεί κανείς να δει το ποσοστό των Κυπρίων πολεμιστών που συμμετείχαν ως εθελοντές στην ελληνική επανάσταση του 1821 , σε σχέση με τον πληθυσμό του και αντιλαμβάνεται αμέσως το μέγεθος της συμμετοχής. Ο πληθυσμός της Κύπρου το 1821, ιδίως μετά τις μεγάλες σφαγές που έκαναν οι Τούρκοι την 9η Ιουλίου 1821 και τις επόμενες μέρες, ήταν μόλις 80.000 ψυχές και είχε περίπου 1000 εθελοντές. Ο αριθμός τους μπορεί να ήταν ακόμη μεγαλύτερος γιατί η Κύπρος τελούσε ακόμη υπό οθωμανική κατοχή και πολλοί που γύρισαν πίσω μετά το τέλος της επανάστασης φοβόντουσαν να δηλώσουν τη συμμετοχή τους.
Δεκάδες Κύπριοι της Διασποράς, έμειναν κυριολεκτικά άφραγκοι και πέθαναν στην ψάθα, δίνοντας όλη τη περιουσία τους στον αγώνα της Επανάστασης του 1821. Η οικονομική ενίσχυση ακόμη και της Εκκλησίας της Κύπρου ήταν μεγάλη, είναι γνωστή άλλωστε και η επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη στις 8 Οκτωβρίου 1820, προς τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό που μετέφερε ο Φιλικός Αντώνιος Πελοπίδας για την γενναία συνεισφορά” που υποσχέθηκε, “διά τό Σχολείον τής Πελοποννήσου” όπως γράφει συνωμοτικά, μην τυχόν η επιστολή έπεφτε στα χέρια των Τούρκων.
Στις 19 Ιουνίου του 1821 ο ναύαρχος Κανάρης φτάνει στην Κύπρο, στη Λάπηθο και φορτώνονται τα καράβια του με προμήθειες, χρήματα και εθελοντές Κύπριους. Μεγάλη ήταν η συμβολή στους εράνους αυτούς της μονής της Αχεροποιήτου η οποία πλήρωσε και σκληρό τίμημα. Ο Κανάρης συναντάται μυστικά με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στην κρύπτη του Παγκύπριου Γυμνασίου. Την μεγάλη συμμετοχή της Κύπρου με εθελοντές τονίζει και ο μεγάλος μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης, στο ποίημα του, της 9ης Ιουλίου, μέσω του αγαθού βοσκού του Δημητρού από την Μαλούντα που απαντά στον Μουσελίμ Αγά, δίνοντας ακόμη και το στίγμα για τον πόθο της Κύπρου για λευτεριά μέχρι και τη Πόλη (την Κωνσταντινούπολη). Δεν διστάζει μάλιστα ο Δημητρός να ομολογήσει ότι ανάμεσα στους εθελοντές είναι και ο γιος του:
Ειπάν μου πως εφύασιν πο τζιεί που το Καρπάσιν
μια κοπή παίδκιοι τοπκιανοί τζιαι πως επήαν πέρα,
πέρα στους λας που πολεμούν τζιαι παν κατά την Πόλην.
Αν πολεμούν για το καλόν τζιαι πολεμά τζι ο γιος μου,
ας εν χαλάλιν του Θεού, αν μου τον φα’ το βόλιν,
τζι ας πα να μείνω δίχως του, να ζήσω μανιχός μου.
Ειδέ τζι αν ου, τζιαι μάχουνται να κάμουν άλλ’ αντ’ άλλα,
χαρράμιν τους που τον Θεόν της μάνας τους το γάλαν.
Βέβαια με την εμφάνιση στο νησί στις αρχές Ιουνίου προκηρύξεων των Φιλικών, οι Τούρκοι φοβούμενοι επανάσταση του νησιού, αρχίζουν τις συλλήψεις και φυλακίσεις με αποκορύφωμα την 9 Ιουλίου 1821, ημέρα Σάββατο, που απαγχονίζουν τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τον αρχιδιάκονο Μελέτιο, και συνεχίζουν με τις καρατομήσεις των μητροπολιτών της Πάφου Χρύσανθου, του Κιτίου Μελετίου και του Κυρηνείας Λαυρεντίου. Οι απαγχονισμοί, καρατομήσεις, σφαγές, λεηλασίες, δημεύσεις περιουσιών και ατιμώσεις συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος του μηνός και τα θύματα υπολογίζονται πάνω από 2000 Έλληνες.
Αυτή η συμμετοχή της Κύπρου στην Επανάσταση του 1821 φαίνεται ακόμη και σε κάποιους άλλους στίχους του μεγάλου ποιήματος 9η Ιουλίου του Βασίλη Μιχαηλίδη όπου λέει :
Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν
τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυνεφκιάζη
τζιαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,
ώστι να κάμουν τον τζιαιρόν ν’ αρτζιεύκη να στοιβάζη,
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της
μεσ’ στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.
τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη
τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,
τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζιαι θάλασσα τζιαι ξέρη
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της.
Η προσφορά των Κυπρίων εθελοντών, αλλά και ο άσβεστος πόθος τους για λευτεριά της ιδιαίτερης τους πατρίδας αποτυπώνεται σε 3 γραμμές της επιστολής τους προς την Διοίκηση της Ελλάδας: «Σεβαστή Διοίκησις! Ημείς εχάσαμεν μαζί με την πατρίδα και τας οικίας μας. Είδομεν τους συγγενείς μας εσφαγιασμένους και ενταύθα από αρχής του ιερού αγώνος αγωνιζόμενοι, τρέφομεν αυτάς τας ελπίδας του ν’ ανακτήσωμεν την πατρίδα ελευθέραν» .
Αναπτερώνονται και πάλι οι ελπίδες των Κυπρίων για την ελευθερία της πατρίδας τους όταν από τα χείλη του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια κυπριακής καταγωγής από την πλευρά της μητέρας του, όταν δηλώνει: πως στα σύνορα του μελλοντικού κράτους θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν και την Κύπρο, δυστυχώς έμεινε όνειρο γιατί ο Κυβερνήτης δολοφονήθηκε.
Ελένη Χατζηγεωργίου
Πρόεδρος Συλλόγου Κυπρίων Ξάνθης
