6 (Επίλογος)
Είδαμε συνοπτικά βασικές απόψεις του σταγειρίτη φιλόσοφου – με την ευκαιρία του παγκόσμιου εορτασμού των 2400 χρόνων από τη γέννησή του. Κλείνοντας το μικρό αυτό αφιέρωμά μας θα αναφερθούμε αναλυτικότητα στη ζωή του.
Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόμαχος και ήταν γιατρός στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄. Ήταν βιβλιοφάγος, τα ιατρικά βιβλία του ήταν οικεία. Το 367 π.Χ. σε ηλικία 17 ετών φτάνει στην Αθήνα, να σπουδάσει στην Ακαδημία. Τότε ο Πλάτων ήταν στη Σικελία, το δεύτερο ταξίδι του. Στην Ακαδημία συναντιόντουσαν διαφορετικές προσωπικότητες. Εκεί ο Αριστοτέλης συνάντησε τον Εύδοξο τον Κνίδιο, μαθηματικό, αστρονόμο και γεωγράφο, που κατά την απουσία του Πλάτωνα διεύθυνε την Ακαδημία. Δέχτηκε την επιστημονική επίδραση του Εύδοξου και όχι την ποιητική του Πλάτωνα. Όταν επιστρέφει ο Πλάτωνας, πάνω από 60, ο Αριστοτέλης κοντά στα 20, ο δάσκαλος θαυμάζει την οξύνοια του νεαρού. Λέγεται ότι τον ονόμασε «ο νους», καθώς και «αναγνώστη».
Ο Αριστοτέλης είκοσι χρόνια μένει στην Ακαδημία. Μετά τις σπουδές, είχε αναλάβει επιστημονική έρευνα και διδασκαλία. Πολλές διαμάχες είχε Ο Αριστοτέλης με τον Πλάτωνα και τους άλλους της Σχολής. Είχε πολλούς εχθρούς και λίγους φίλους, γιατί προτιμούσε την αλήθεια. Πίστευε ότι εάν χρειάζεται πρέπει να θυσιάζει και τις δικές του απόψεις, για να σωθεί η αλήθεια.
Τον Μάιο του 347 π.Χ. πεθαίνει ο Πλάτωνας. Τότε εγκαταλείπει ο Αριστοτέλης την Ακαδημία και την Αθήνα. Έφυγε γιατί έκαναν διευθυντή το Σπεύσιππο και όχι αυτόν; Μάλλον είναι πολιτικοί οι λόγοι. Μετά την κατάληψη της Αμφίπολης (357 π.Χ.) και της Ολύνθου (348 π.Χ.) από το Φίλιππο, η αντιμακεδονική μερίδα με το Δημοσθένη έκανε δύσκολη τη ζωή σε έναν Μακεδόνα.
Ο Αριστοτέλης πηγαίνει στην Άσσο της Μ. Ασίας, κλείνοντας έτσι την πρώτη περίοδο φιλοσοφικής δραστηριότητας. (Έργα: Κατηγορίες, Περί ερμηνείας, Τοπικά, Αναλυτικά, Ποιητικά, Ρητορική, Μετά τα Φυσικά κ.ά.).
Στην πρώτη αυτή περίοδο ξεκινώντας από τους πλατωνικούς προβληματισμούς διαμορφώνει τη δική του φιλοσοφική κοσμοθεωρία.
Στην Άσσο, λοιπόν, αρχίζει μια νέα περίοδος. Ανακαλύπτει τον κόσμο των φυτών και των ζώων. (Έργα: Περί ζώων, Μικρά Φυσικά, Περί Ψυχής). Γοητεύεται από τον κόσμο των φυτών και των ζώων. Χωρίζει τα όντα του φυσικού κόσμου στα αγέννητα και άφθαρτα και όσα μετέχουν στη γένεση και φθορά. Για τα πρώτα λίγες οι γνώσεις, για τα δεύτερα περισσότερες. Τα δεύτερα, φυτά και ζώα, πρέπει να μελετούμε και θα βρούμε το ωραίο. Ο Αριστοτέλης προσεγγίζει σαν εμπειρικός επιστήμονας με τα χαρακτηριστικά του πιο θεωρητικού φιλοσόφου.
Στην Άσσο ή στη Μυτιλήνη ο Αριστοτέλης γνωρίζει το Θεόφραστο, που τον ακολουθεί ως το τέλος της ζωής του.
Καθώς ο Αριστοτέλης βρισκόταν στη Μακεδονία (343/2 π.Χ.) ανάλαβε την αγωγή του δεκατριάχρονου τότε Αλέξανδρου, χρησιμοποιώντας τα ομηρικά έπη. Ώς το 335 π.Χ. μένει στη Μακεδονία, τότε συνοδευόμενος από το Θεόφραστο κατεβαίνει στην Αθήνα, συνεχίζει τις έρευνές του και διδάσκει στο Λύκειο. Αργότερα ο Θεόφραστος ιδρύει τον Περίπατο, φιλοσοφική σχολή που διδάσκεται ο Αριστοτέλης. Στα δώδεκα χρόνια που μένει στην Αθήνα ολοκληρώνονται τα Πολιτικά, μέρος από τα Μετά τα Φυσικά, Περί ζώων γενέσεως, τα Ηθικά Νικομάχεια. Ώριμος και ήρεμος στοχαστής ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει την Αθήνα, όπου έζησε τόσα χρόνια. Έχει γίνει πιο καλόγνωμος. Η ζωή του Μακεδόνα στην Αθήνα εύκολη, ώσπου στα 323 π.Χ. έφτασε η είδηση του θανάτου του Αλεξάνδρου. Δεν ήταν δύσκολο, πράγμα που έγινε, να βρεθεί ένας συκοφάντης. Το «έγκλημά» του είναι ένα ποίημα, που προσέβαλε τον κατήγορό του! Εγκαταλείπει την Αθήνα και πηγαίνει στην κατοικία που είχε στη Χαλκίδα. Τον άλλο χρόνο πεθαίνει. Φεύγοντας χαρακτήρισε την Αθήνα «πάγκαλη», αλλά έχει και τους συκοφάντες. Επίσης λένε ότι τους είπε ότι φεύγει για να μην σφάλουν για δεύτερη φορά εναντίον της φιλοσοφίας, εννοώντας το Σωκράτη.
Στον Αριστοτέλη αποδίδονταν από 400 έως 1000 έργα, σε εμάς έφτασαν 47 ολόκληρα έργα μικρά και μεγάλα. Άλλα έργα του ήταν εξωτερικοί λόγοι – δημόσια μαθήματα και άλλα εσωτερικοί – κείμενα κλειστών μαθημάτων του. Διαιρούνται :
- Λογικά, Κατηγορίαι, Αναλυτικά, Σοφιστικοί έλεγχοι
- Φυσικά, Φυσική, Περί ουρανού, Περί ζώων, Περί ψυχής, Μικρά φυσικά
- Μεταφυσικά, είναι δεκατρία βιβλία που ονομάστηκαν έτσι γιατί βρίσκονταν μετά τα Φυσικά
- Ηθικά, Νικομάχεια 10, Ευδήμεια , Μεγάλα Ηθικά 2 βιβλία
- Πολιτικά, Πολιτικά, Αθηναίων Πολιτεία
- Τεχνοκρατικά, Ρητορική, Ποιητική.
Όπως παρατηρεί η J. de Romilly «υπάρχει κάποιος εγκυκλοπαιδισμός στο έργο του. Μετά από αυτόν δε θα ξαναβρούμε το συνδυασμό όλων των μαθήσεων (…) Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με τα πάντα, από τους πιο αφηρημένους ως τους πιο συγκεκριμένους τομείς».
Για 2400 χρόνια ο Σταγειρίτης σοφός μιλά στον άνθρωπο και στην κοινωνία, έχοντας για κάθε εποχή κάτι καινούριο να πει – κάτι σημαντικό και για τον άνθρωπο του 21ου αιώνα.
ΤΕΛΟΣ
