του Θανάση Μουσόπουλου
3
Ο πρώτος κλάδος που εμφανίστηκε στη Φιλοσοφία είναι η Οντολογία – Γνωσιολογία.
Ο Αριστοτέλης ήταν βέβαια μαθητής του Πλάτωνα, σε πολλά όμως θέματα διαφοροποιήθηκε.
Με τη θεωρία των ιδεών ο Πλάτωνας θέλησε να λύσει παλιό οντολογικό πρόβλημα. Διέκρινε στον κόσμο δύο επίπεδα: τον κόσμο των αισθητών με μεταβολές (Ηράκλειτος) και τον κόσμο των ιδεών με μονιμότητα (Παρμενίδης). Υπάρχει ο Κόσμος των αισθητών και ο Κόσμος ιδεών. Η ψυχή υπήρχε πριν γεννηθούμε, το σώμα είναι σήμα-τάφος της ψυχής. Οι ιδέες είναι άυλες οντότητες, τα όντως όντα.Τα αισθητά είναι απεικάσματα-αντίγραφα των ιδεών. Με τη θεωρία των ιδεών ο Πλάτωνας επιχείρησε να εξηγήσει και να δικαιολογήσει τους γενικούς όρους που χρησιμοποιούμε, όταν εκφραζόμαστε.
Το ερώτημα που εξετάζει με τη σειρά του ο Αριστοτέλης είναι πώς θα πρέπει να εννοούμε τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και της ιδέας του ανθρώπου. Θα μπορούσαμε, λέγει, να εκλάβουμε τη σχέση μεταξύ ιδέας και αισθητών πραγμάτων ως μια σχέση ομοιότητας.
Ο Αριστοτέλης όμως απόρριψε και την εκδοχή της ομοιότητας, γιατί επικαλέστηκε το επιχείρημα του τρίτου ανθρώπου. Για τη σχέση ομοιότητας χρειάζεται ένας τρίτος όρος. Η αναγωγή της μιας ιδέας του ανθρώπου σε μια άλλη ιδέα του ανθρώπου είναι απεριόριστη, άρα η ιδέα του ανθρώπου είναι ανύπαρκτη. Επομένως: η αληθινή πραγματικότητα δεν μπορεί να υφίσταται έξω από τα αισθητά, όπως υπέθεσε ο Πλάτωνας, αντίθετα κατά τον Αριστοτέλη είναι ενσωματωμένη στα πράγματα που παρατηρούμε γύρω μας με τις αισθήσεις μας.
Σε κάθε πράγμα ο Αριστοτέλης διέκρινε τα συμβεβηκότα από την ουσία.Συμβεβηκότα είναι οι δευτερεύουσες ιδιότητες, ενώ ουσία είναι το βασικό χαρακτηριστικό ενός πράγματος, το τόδε τι, που αν μεταποιηθεί ή χαθεί παύει να υπάρχει. Η ουσία του δέντρου θα εξαλειφόταν αν δεν υπήρχαν δέντρα γύρω μας. Η πραγματικότητα είναι ενσωματωμένη στον αισθητό κόσμο. Η ουσία ενός πράγματος είναι αποτέλεσμα μιας σύνθετης διαδικασίας, που καθορίζεται από τέσσερις αιτίες: ύλη, μορφή, ενέργεια, σκοπό.
Η ύλη ως άμορφη μάζα είναι ένα δυνάμει ον, που έχει τη δυνατότητα να γίνει κάτι. Η μορφή είναι η δεύτερη αιτία για να δημιουργηθεί το άγαλμα, από την ακατέργαστη ύλη(μάρμαρο), πέρασμα στο ενεργεία ον. Ο καλλιτέχνης ή Τεχνίτης – η ενέργεια που καταβάλλει αυτός, είναι η Τρίτη αιτία δημιουργίας του αγάλματος. Η τέταρτη αιτία είναι ο σκοπός για τον οποίο φτιάχνεται αυτό. Με την επίτευξη του στόχου του καλλιτέχνη ή τεχνίτη αυτό αποκτά εντελέχεια: μετάβαση της άμορφης ύλης από την περιοχή της δυνατότητας στην περιοχή της πραγματικότητας. Η πιο σημαντική είναι η αιτία του σκοπού. Ο Αριστοτέλης είχε μια τελολογική αντίληψη για τον κόσμο. Πίστευε ότι κάθε γεγονός υπαγορεύεται από ένα τέλος (σκοπό). Ο Αριστοτέλης, όπως και ο Πλάτωνας πίστευε ότι ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να γνωρίσει την πραγματικότητα και να γίνει κάτοχος της αλήθειας.
Το 335 π.Χ. ο Αριστοτέλης ίδρυσε στην Αθήνα σχολή, το Λύκειο. Η σχολή ονομάστηκε Περίπατος ή Περιπατητική. Μετά το θάνατό του στο Λύκειο τον διαδέχθηκε ο Θεόφραστος (372 – 286 π.Χ.) από την Ερεσό της Λέσβου, γνωστός από το πρωτότυπο έργο του ‘Χαρακτήρες’.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
