ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Στις 13 Δεκεμβρίου 1940, ο Χίτλερ εξέδωσε Διαταγή, με την οποία καθόριζε την αποστολή της Γερμανικής Αεροπορίας για την επίθεση κατά της Ελλάδος και τόνιζε ότι «έπρεπε να καταληφθούν Βρετανικά στηρίγματα επί των Ελληνικών νήσων δι’ αποβάσεων από αέρος».
Κατά την εξέλιξη της Γερμανικής Επιθέσεως (15 Απριλίου ’41), ο Πτέραρχος Λώρ, Διοικητής του 4ου Γερμανικού Αεροπορικού Στόλου, υπέβαλε στον Στρατάρχη Γκαίριγκ σχέδιο περί καταλήψεως της Κρήτης.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Με την είσοδο της Ελλάδος στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων, οι Βρετανοί ανέλαβαν την ευθύνη ασφάλειας της Κρήτης και η V Μεραρχία μεταφέρθηκε από την Κρήτη στο Βορειοηπειρωτικό μέτωπο, λόγω της επιθέσεως του Μουσουλίνι.
Οι Βρετανοί οργάνωσαν στον κόλπο της Σούδας βάση καυσίμων και απέστειλαν στο νησί ελάχιστες δυνάμεις, έχοντας ως δεδομένη την κυριαρχία του Βρετανικού στόλου στη Μεσόγειο.
Η Στρατιωτική Ιστορία αναφέρει ότι «ενώ η επίθεση των Γερμανών εναντίον της Κρήτης εθεωρείτο επικειμένη, οριστικά σχέδια δεν είχαν εκπονηθεί».
Το Γενικό Στρατηγείο απεφάσισε την οργάνωση Μονάδων Πολιτοφυλακής και οι Βρετανοί υποσχέθηκαν τον εξοπλισμό τους,όμως μέχρι της Γερμανικής αεραποβατικής ενέργειας «ουδέν έπραξαν».
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ – ΔΙΑΤΑΞΗ
Γερμανικές Δυνάμεις:
Στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 28 διαταγή, με το συνθηματικό «ΕΡΜΗΣ» προς κατάληψη της Κρήτης, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είχαν καθορισθεί μεταξύ τα αεροδρόμια και οι χώροι πλησίον των οποίων θα συγκεντρώνονταν οι προς ενέργεια Μονάδες.
Η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, πλην ενός Συντάγματος, ευρίσκετο στα στρατόπεδα εκπαίδευσης στη Γερμανία .
Στις 18 Μαϊου προσγειώθηκαν στα προβλεπόμενα αεροδρόμια οι σχηματισμοί των μεταφορικών αεροσκαφών και στις 19 Μαϊου συμπληρώθηκαν τα απαιτούμενα αποθέματα καυσίμων της επιχειρήσεως (10.000.000 λίτρα βενζίνης).
Στην επιχείρηση υπό τον Πτέραρχο Λωρ διετέθησαν :
Α. Το επιτελείο της IV Αεροπορικής Δυνάμεως
Β. Οι αεροκίνητες δυνάμεις του IX Αεροπορικού Σώματος
Γ. Η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών.
Δ. Το Σύνταγμα Εφόδου Αλεξιπτωτιστών
Ε. Η 5η Ορεινή Μεραρχία.
Στ.Η Αεροπορία μεταφορών της IX Αεροπορικού Σώματος με 600 μεταφορικά αεροπλάνα και 100 ανεμόπτερα .
Ζ. Το VIII Αεροπορικό Σώμα με 60 αεροπλάνα αναγνωρίσεως, 280 βομβαρδισμού, 150 καθέτου εφορμήσεως και 180 διώξεως.
Η. Ναυτικές δυνάμεις υπό τον Υποναύαρχο Σχούστερ.
Το σύνολο των Γερμανικών δυνάμεων ήταν 22.750 άνδρες, 1370 αεροσκάφη και 70 σκάφη προς μεταφορά αποβατικών δυνάμεων και εφοδίων.
Βρετανό-Ελληνικές Δυνάμεις :
Το Μάρτιο του 1941, προς ενίσχυση των δυνάμεων της Κρήτης, μεταφέρθηκε στο Ρέθυμνο η Σχολή οπλιτών Χωροφυλακής με δύναμη 15 Αξιωματικούς και 900 περίπου οπλίτες.
Τον Απρίλιο του 1941 η Ελληνική Στρατιωτική ηγεσία αποφάσισε όπως οκτώ Τάγματα από τα κέντρα Νεοσυλλέκτων Πελοποννήσου μεταφερθούν στην Κρήτη.
Στις 23 Απριλίου αφίχθησαν με βρετανικό υδροπλάνο στη Σούδα ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ και η Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού.
Στις 29 Απριλίου η πρώτη τάξη της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων μετακινήθηκε με βενζινόπλοια στο Κολυμπάρι Χανίων, κατόπιν αυθορμήτου ενεργείας Αξιωματικών και μαθητών.
Στις 30 Απριλίου αφίχθη στην Κρήτη ο Αρχιστράτηγος της Μ. Ανατολής, Στρατηγός Ονέιβελ, ο οποίος μετά από σύσκεψη ανέθεσε τη διοίκηση των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων στο Διοικητή της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, Υποστράτηγο Φρέυμπερκ .
Ο Διοικητής της αμύνης μελέτησε αυθημερόν την κατάσταση και διαπίστωσε τις τεράστιες ελλείψεις σε οπλισμό, πυρομαχικά και παντοειδή άλλα υλικά.
Μέχρι τις 16 Μαϊου οι εργασίες για την οργάνωση των θέσεων συνεχίσθηκαν με έντονους ρυθμούς, έγινε εφοδιασμός του νησιού με πυρομαχικά και στρατιωτικό υλικό και οι δυνάμεις ανέρχονταν σε 474 Αξιωματικούς και 10.977 οπλίτες από Ελληνικής πλευράς και 1.512 Αξιωματικούς και 29.917 άνδρες από Βρετανικής με 151 πυροβόλα, εκ των οποίων 62 αντιαεροπορικά και 4 αντιαρματικά και 16 ελαφρά άρματα .
Η δύναμη αυτή κατανεμήθηκε σε 4 τομείς με αποστολή την απαγόρευση της από αέρος και θαλάσσης εχθρικής εισβολής.
Τομέας ΜΑΛΕΜΕ: Η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία (4η –5η –10η Ταξιαρχίες και 1Ο – 6Ο – 8Ο Ελληνικά Τάγματα).
Τομέας ΧΑΝΙΩΝ-ΣΟΥΔΑΣ: Μικτές Αγγλικές και Αυστραλιανές Μονάδες και το 2ο Ελληνικό Τάγμα Πεζικού.
Τομέας ΡΕΘΥΜΝΟΥ- ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΕΩΣ: Η 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία και τα 4ο – 5ο Ελληνικά Τάγματα.
Τομέας ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ: Η 14η Βρετανική Ταξιαρχία και τα 3ο και 7ο Ελληνικά Τάγματα.
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Από τη 14η Μαϊου άρχισαν, σύμφωνα με το Γερμανικό σχέδιο, οι σφοδροί βομβαρδισμοί της Κρήτης για την απομόνωσή της και την προπαρασκευή της επιθέσεως. Κύριοι στόχοι ήσαν τα αεροδρόμια Μάλεμε, Ρεθύμνου (Πηγής) και Ηρακλείου (Ρουσσών), τα λιμάνια της Σούδας και του Ηρακλείου, τα Α/Α πυροβολεία και οι πόλεις των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου.
1η Ημέρα (20 Μαϊου)
Την 06:30΄της 20ης Μαϊου σμήνη αεροσκαφών του VIII Αεροπορικού Σώματος κατέκλυσαν το χώρο της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, κυρίως γύρω από το Μάλεμε και τα Χανιά.
Στον τομέα ΜΑΛΕΜΕ έγινε αεραποβατική έφοδος από την Ομάδα «Κομήτης», διεξήχθη σφοδρός αγώνας με σοβαρές απώλειες των Γερμανών.
Στον τομέα ΧΑΝΙΩΝ-ΣΟΥΔΑΣ προσγειώθηκαν με ανεμοπλάνα 2 Λόχοι του Συντάγματος Εφόδου. Ο πρώτος Λόχος εξουδετερώθηκε ταχύτατα, φονευθέντων ή τραυματισθέντων απάντων των ανδρών, ο δε δεύτερος εδέχθη επίθεση και τελικά με σοβαρές απώλειες συμπτύχθηκε στην περιοχή Περιβόλια .
Στον τομέα ΡΕΘΥΜΝΟΥ-ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΕΩΣ την 16:00 ώρα βομβαρδιστικά βομβάρδισαν το Ρέθυμνο και αργότερα ενήργησαν αεραποβατική έφοδο Ανατολικά του Ρεθύμνου.
Στον τομέα ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 50 αεροπλάνα από την 15:00 ώρα βομβάρδισαν την περιοχή με μηδενικά αποτελέσματα επι των τμημάτων και αργότερα έγινε αεραποβατική έφοδος της ομάδας «Ωρίων».
Κατά την πρώτη ημέρα της μάχης οι Γερμανοί δεν επέτυχαν κανένα απο τους αντικειμενικούς τους σκοπούς, λόγω των τεραστίων απωλειών, πλην ενός μικρού προγεφυρώματος ανατολικώς της γεφύρας Ταυρωνίτη στην περιοχή του αεροδρομίου Μάλεμε το οποίο η Βρετανική Διοίκηση μπορούσε να εξαλείψει με νυκτερινή αντεπίθεση, πιστεύουσα όμως ότι οι Γερμανοί θα επιτεθούν και απο θαλάσσης δεν μετεκίνησε δυνάμεις προς Μάλεμε.
2η Ημερα (21 Μαιου)
Απο τις 06:00 ώρα συνεχίστηκε η από αέρα καιεδάφους Γερμανική δράση προς κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Μετά την προσγείωση μερικών μεταγωγικώνκαι την εκφόρτωση πυρομαχικών, περί την 08:00 ώρα άρχισε η ρίψη αλεξιπτωτιστών. Έτσι οι Γερμανοί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν σοβαρό προγεφύρωμα στο Μάλεμε, διευρύνοντάς το προς Ανατολάς.
Η εξαπολειθείσα την νύκτα 21 προς 22 Μαιου αντεπίθεση των αμυνομένων απέτυχε και η στρατιωτική κατάσταση άρχισε να μεταβάλλεται συνεχώς υπέρ των Γερμανών, λόγω Κυρίως της πλήρους κυριαρχίας στον αέρα.
Υπόλοιπες Ημέρες του Αγώνα
Οι Γερμανοί, μετά την αναδιοργάνωση των δυνάμεών τους άρχισαν να επεκτείνουν το προγεφύρωμα του Μάλεμεπρος Ανατολάς και προς Δυσμάς.
Κατά την προέλασή τους προς Καστέλλι Κισσάμου -Βουκολιές Κανδάνου και Αλικιανού- Βατόλακκο, συνάντησαν παντού φονικά πυρά Κρητικών χωρικών, οι οποίοι κατέλαβαν κατά ομάδες τις διαβάσεις και στενωπούς. Κατά την προέλασή τους προς Χανιά,οι Γερμανοί αντιμετώπισαν δυνάμεις στην οχυρωμένη τοποθεσία Γαλατά, όπου διεξήχθησαν μάχες εκ του συστάδην (δια της λόγχης ). Κατέλαβαν τρείς φορές την τοποθεσία την οποία τελικά εγκατέλειψαν λόγω σφοδρής αντεπίθεσης των συμμάχων.
Την 26η Μαιου οι Γερμανοί κατόρθωσαν να πλησιάσουν Δυτικά των Χανίων και την επόμενη ημέρα να καταλάβουν την πόλη. Συγχρόνως, παρά την ηρωική αντίσταση των αμυνομένων, οι Γερμανικές δυνάμεις κατόρθωσαν να αποκόψουν τις δυνάμεις που βρίσκονταν στο Ρέθυμνο, οι οποίες εστερούντο εφοδίων και να κυκλώσουν τα τμήματα που ενεργούσαν στο Ηράκλειο.
Έτσι, παρά τον άνισο αγώνα και την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων και συμμάχων, η μάχη της Κρήτης έβαινε προς το τέλος.
Κατόπιν αυτού, άρχισε την νύχτα της 28ης Μαιου η εκκένωση των δυνάμεων των περιοχών Χανίων, Σούδας και Ρεθύμνου, από το μικρό λιμάνι των Σφακίων, με την βοήθεια δύο Βρετανικών Ταγμάτων Κομμάντος που αποβιβάσθηκαν στις 26 Μαιου στο λιμανι της Σούδας.
Η Βρετανική Φρουρά Ηρακλείου (4.000 άνδρες) κατόρθωσε να επιβιβαστεί σε δύο καταδρομικά και έξι αντιτορπιλικά στις 28 και 29 Μαίου και να διαφύγει χωρίς να γίνει αντιληπτή από τους Γερμανούς.
Το πρωί της 1ης Ιουνίου 1941 έληξε η μάχη της Κρήτης, η οποία υπήρξε μια μεγαλειώδης εποποιία Στρατού και Κρητικού Λαού.
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Α. Η αιματηρή για τους Γερμανούς κατάληψη της Κρήτης (οι απώλειες της πρώτης ημέρας ήταν μεγαλύτερες από τον αριθμό των νεκρών που είχε η Βέρμαχτ σε ολόκληρο τον εως τότε πόλεμο) ώφείλονταν στις παρακάτω αδυναμίες της Γερμανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.
- Στην Υποτίμηση των δυνάμενων και την άγνοια της διατάξεως των αμυνομένων.
- Στις εσφαλμένες εκτιμήσεις ως προς την στάση του Κρητικού λαού έναντι των επιτιθεμένων και την απόφασή του να αγωνιστεί με πείσμα για την ελευθερία.
Β. Το Γερμανικό σχέδιο ήταν λίαν αισιόδοξο και προέβλεπε την εντός πρώτης ημέρας κατάληψη των αεροδρομίων και των πόλεων Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου.
Γ. Η Κρήτη, όπως αναγκάσθηκε να διαπιστώσει ο Διοικητής των Αλεξιπτωτιστών Στρατηγός Στούντεντ, υπήρξε ο «τάφος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών».
Δ. Το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, άφησε να παρέλθει πολύς χρόνος, αφότου οι Βρετανοί ανέλαβαν την ευθύνη ασφαλείας της Κρήτης, χωρίς να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ισχυροποίησης της άμυνας τοιυ νησιού.
Ε. Οι Ελληνικές Μονάδες και οι ένοπλοι Κρήτες πολέμησαν με ιδιαίτερη γενναιότητα παρά τον πλημμελή εξοπλισμό τους, όπως πολέμησαν γενναία και οι συμμαχικές δυνάμεις.
ΑΠΩΛΕΙΕΣ:
Α. Γερμανών: νεκροί 2.000, τραυματίες 2.600, αγνοούμενοι 1.900 Σύνολο 6.500
Σύμφωνα με τις πληροφορίες των συμμάχων οι απώλειες δεν πρέπει να ήσαν μικρότερες των 8.000 συμπεριλαμβανομένων και των 327 πνιγέντων. Επίσης κατεστράφησαν 220 αεροσκάφηκαι 150 υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
Β. Βρετανών: 13.500 νεκροί, αιχμάλωτοι και αγνοούμενοι. Βυθίστηκαν 2 καταδρομικά , 6 Αντιτορπιλικά και απωλεσθήκαν 2000 Νάυτες και Αξιωματικοί.
Γ. Ελλήνων: Νεκροί Αξιωματικοί και Ευέλπιδες 44 και άγνωστος αριθμός στρατευμένων και ενόπλων πολιτών κάθε ηλικίας.
Αντγος ε.α.
Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υποδιοικητής Δ΄ ΣΣ.
Βοηθήματα
Α. Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας ΔΙΣ/ΓΕΣ 1981
Β. Ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1821-1997 ΔΙΣ/ΓΕΣ 1997
