Ήταν δυναμική κι έξυπνη αλλά παράλληλα μοναχική, αρκετά ευάλωτη και ιδιαίτερα χαρισματική. Αποζητούσε την αγάπη, την προσοχή των άλλων και δεν ένιωσε ποτέ αποδεκτή στην πόλη όπου μεγάλωσε. Πριν ακόμη κλείσει τα δεκαοχτώ αποφάσισε να την εγκαταλείψει για να ζήσει πιο ελεύθερη και να κάνει τα όνειρά της πραγματικότητα.
Η Janis Lyn Joplin όπως ήταν το πραγματικό της όνομα γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 1943 στο Port Arthur του Τέξας, μια πόλη ρυπαρή με μεγάλες εγκαταστάσεις διυλιστηρίων πετρελαίου που γέμιζαν τον ουρανό τότε, αλλά ακόμη και σήμερα με πυκνά μαύρα σύννεφα καπνού. Μαζί με το Beaumont και το Orange αποτελούσαν το ‘’χρυσό τρίγωνο’’ στα ανατολικά του Χιούστον. Η δυσοσμία στην πόλη ήταν πάντα έντονη, η μυρωδιά του πετρελαίου αποπνικτική και για κάποιους, αυτή ήταν ‘’η μυρωδιά του χρήματος’’. Αντί της πνευματικής ανάπτυξης υπερτερούσαν τα τυχερά παιχνίδια, οι οίκοι ανοχής και τα ντράιβ ιν. Οι περισσότεροι κάτοικοι είχαν μετακομίσει εκεί για να εργαστούν είτε ως εργάτες είτε ως μηχανικοί. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν μαύροι και ο ρατσισμός ήταν έντονος.
Ο πατέρας της Seth εργαζόταν στα διυλιστήρια της Texaco, ήταν ένας εσωστρεφής άνθρωπος που έπινε μερικές φορές. Η μητέρα της Dorothy ήταν σοπράνο κι εργαζόταν ως γραμματέας σ’ ένα τοπικό κολλέγιο. Ήταν πουριτανή, ασκούσε έντονη κριτική στην κόρη της ενώ σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών την είχε πετάξει έξω από το σπίτι. Από τους γονείς της η Janis Joplin δεν πήρε την αγάπη και την ζεστασιά που είχε ανάγκη. Είχε ακόμα δυο μικρότερα αδέρφια την Laura και τον Michael.
Ήταν ένα ευαίσθητο κορίτσι που αγαπούσε την ζωγραφική, την ποίηση και το διάβασμα. Ο πατέρας της την είχε ενθαρρύνει να διαβάζει όσα περισσότερα βιβλία μπορούσε κι εκείνη περνούσε τις ώρες στην βιβλιοθήκη της πόλης προσπαθώντας να καλύψει εκεί τις πνευματικές της ανησυχίες. Άκουγε αφροαμερικανούς καλλιτέχνες των blues όπως Bessie Smith, Big Mama Thorton, Odetta, Billie Holiday που την ενέπνευσαν ώστε να ασχοληθεί με το τραγούδι. Παρ’ όλο που ήταν ντροπαλή, τραγουδούσε στη χορωδία της εκκλησίας. Λόγω της εμφάνισής της στο σχολείο, είχε νιώσει την απόρριψη και τα ειρωνικά σχόλια των συμμαθητών της. Στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών είχε αρχίσει να παίρνει βάρος και το πρόσωπό της ήταν λιπαρό και γεμάτο ακμή. Μέχρι και την αποφοίτησή της από το Thomas Jefferson High School το 1960 είχε περάσει δύσκολα λόγω του χαρακτήρα της αλλά και του διαφορετικού τρόπου ντυσίματος. Τα περισσότερα κορίτσια εκείνη την εποχή φορούσαν φούστες ενώ εκείνη τζιν παντελόνι και μπότες. Την απόρριψη που είχε νιώσει δεν κατάφερε να την ξεπεράσει μέχρι το τέλος της ζωής της. Προσπαθώντας να διαχειριστεί καλύτερα την ανασφάλειά που ένιωθε άρχισε να πίνει μπύρα και σε ηλικία δεκαεφτά ετών, ήταν ήδη εμφανή τα σημάδια του αλκοολισμού.
Όταν αποφοίτησε από το Thomas Jefferson High School γράφτηκε στο Lamar State College στο Beaumont του Τέξας για να σπουδάσει. Μια κοινότητα του πανεπιστημίου την είχε ψηφίσει ως τον πιο άσχημο άνθρωπο της Πανεπιστημιούπολης γεγονός που την άφησε βαθιά πληγωμένη και ίσως αυτή να ήταν η αιτία που δεν ολοκλήρωσε εκεί τις σπουδές της. Στη συνέχεια το 1963 πήγε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου γνώρισε τον κιθαρίστα Jorma Kaukonen που αργότερα συμμετείχε στους Jefferson Airplane και την συνόδευε με την κιθάρα του σε κάποιες περιστασιακές εμφανίσεις. Έως το 1965 ταξίδευε συχνά σε γειτονικές πόλεις, γράφτηκε σε άλλο κολλέγιο, όμως τα χρήματά της ήταν λίγα κι αναγκαζόταν να μένει σε κοινόβιο μαζί με άλλους καλλιτέχνες, πολιτικούς και αριστερούς.
Εκεί γνώρισε τον Chet Helms διοργανωτή συναυλιών κι έφυγε μαζί του στην Καλιφόρνια. Άρχισε να τραγουδάει σε διάφορα μπαρ για να μπορεί να συντηρείται, όμως αυτό δεν την ικανοποιούσε κι έτσι άρχισε να καταναλώνει όλο και πιο συχνά ναρκωτικά και αλκοόλ. Είχε αδυνατίσει αρκετά εκείνο το διάστημα, οι φίλοι της είχαν αρχίσει να ανησυχούν και μάζεψαν χρήματα για να την στείλουν πίσω στο Port Arthur ώστε να αναρρώσει. Έμεινε έξι μήνες μαζί με την οικογένειά της προσπαθώντας να αλλάξει τρόπο ζωής, αρραβωνιάστηκε, αλλά τα σχέδια τερματίστηκαν σύντομα ρίχνοντάς την για μια ακόμη φορά στις συνήθειες του παρελθόντος.
Ο φίλος της Chet Helms που την υποστήριζε ακόμα την κάλεσε στο Σαν Φρανσίσκο για να ενταχθεί στο νέο του ψυχεδελικό συγκρότημα, τους Big Brother and the Holding Company τον Ιούνιο του 1966 και μαζί τους άρχισε να τραγουδάει για πρώτη φορά επαγγελματικά όμως παρ’ όλα αυτά, δεν ήταν και πάλι ικανοποιημένη. Τότε ήταν που ξεκίνησε ερωτικές σχέσεις με γυναίκες, που ήταν ένα κομμάτι της σεξουαλικής επανάστασης στις κοινότητες των χίπιδων του Σαν Φρανσίσκο.
Η αναγνώριση για την Janis Joplin και τους Big Brother ήρθε στο Monterey Pop Festival τον Ιούνιο του ’67 και με την Mainstream Records ηχογράφησαν το πρώτο τους ομότιτλο άλμπουμ που κυκλοφόρησε δυο μήνες αργότερα χωρίς όμως να έχει ιδιαίτερη επιτυχία. Ακολούθησε το Monterey Jazz Festival κι έκαναν το δεύτερο συμβόλαιό τους με την Columbia Records που κυκλοφόρησε το άλμπουμ Cheap Thrills τον Αυγούστου του 1968 ανεβάζοντας την δημοτικότητά της Joplin εκεί που επιθυμούσε. Με την ερμηνεία της στο κομμάτι «Ball and Chain» είχε αρχίσει να τραβάει την προσοχή του κόσμου. Τα φώτα της δημοσιότητας όμως έφεραν εντάσεις στο εσωτερικό των Big Brother κi αποφάσισε να τους εγκαταλείψει για να δημιουργήσει το δικό της συγκρότημα τους Kozmic Blues Band (1969).
Με το νέο της συγκρότημα είχε αρχίσει να αποκτά την πολυπόθητη φήμη, το γεγονός αυτό όμως δεν στάθηκε ικανό να την αποτρέψει από τις κακές συνήθειες του παρελθόντος. Βρέθηκε βαριά εθισμένη από ηρωίνη, τα κέντρα αποτοξίνωσης είχαν γίνει πλέον συνήθεια και σαν να μην έφτανε αυτό, άρχισε να ταλαιπωρείται από βλεννόρροια αποτέλεσμα των πολλών ερωτικών της συντρόφων. Κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες από το αγαπημένο της Southern Comfort για το οποίο δεν δίσταζε να μιλήσει ανοιχτά και συχνά φωτογραφιζόταν μ’ ένα μπουκάλι στο χέρι αυξάνοντας τις πωλήσεις του σε μεγάλο βαθμό. Η εταιρεία της είχε κάνει δώρο ένα παλτό βιζόν.
Παρ’ όλα τα προβλήματά από τους εθισμούς, κατάφερε με τους Kozmic Blues Band να κάνει περιοδεία σε Ευρώπη και Β. Αμερική με ενδιάμεση στάση το φεστιβάλ του Woodstock στις 16 Αυγούστου 1969 αλλά στα τέλη εκείνης της χρονιάς διαλύθηκαν. Παρ’ όλο που στο φεστιβάλ δεν είχε δώσει τον καλύτερό της εαυτό λόγω των εθισμών της είχε μείνει έντονα στη μνήμη του κοινού κάνοντάς το να παραληρεί με την ερμηνεία της.
Μετά από τους Kozmic Blues Band κυκλοφόρησε το πρώτο της σόλο άλμπουμ I Got Dem Ol’ Kozmic Blues Again (Mama) στις 18 Σεπτεμβρίου του 1969 που έγινε αμέσως χρυσό. Ένα νέο ξεκίνημα θέλησε να κάνει με καινούργιο συγκρότημα τους Full – Tilt Boogie Band και στις 12 Αυγούστου 1970 εμφανίστηκε μαζί τους σ’ ένα γήπεδο του Χάρβαρντ. Αυτή ήταν και η τελευταία της εμφάνιση μπροστά σε κοινό.
Στις 14 Αυγούστου του 1970 – όταν διάσημη πλέον – επέστεψε στο Port Arthur για να παρευρεθεί στην εκδήλωση του γυμνασίου της Thomas Jefferson High School για τα δέκα χρόνια της αποφοίτησής τους, αναζητώντας ενδόμυχα τον θαυμασμό, την αναγνώριση και την αποδοχή όσων την είχαν απορρίψει στο παρελθόν, ακόμη και τότε που οι κάμερες αλλά και οι δημοσιογράφοι ήταν στραμμένοι πάνω της δεν είχε καταφέρει για μια ακόμη φορά να κερδίσει την συμπάθεια του κόσμου που τόσο είχε ανάγκη. Είχε επιστρέψει στο Port Arthur φανερά αλλαγμένη, φορώντας πολλά κοσμήματα, πορτοκαλί φτερά στα μαλλιά, όμως τα τεράστια γυαλιά δεν είχαν καταφέρει να κρύψουν την αμηχανία και την συναισθηματική της φόρτιση. Κάποιοι συμμαθητές της ζήτησαν αυτόγραφα ενώ άλλοι την σχολίαζαν. Ο κόσμος δεν της είχε συγχωρήσει ακόμα το γεγονός ότι στο παρελθόν τους είχε γελοιοποίησε δημόσια, λέγοντας ότι το Port Arthur είναι μια πόλη γεμάτη μπόουλινγκ, κοκκινολαίμηδες, και υδραυλικούς. Μετά το τέλος της εκδήλωσης πέρασε το βράδυ της πίνοντας και την άλλη μέρα επέστρεψε στην Καλιφόρνια. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που είχε συναντηθεί με την οικογένειά της. Τον επόμενο μήνα ακολούθησε τους Full – Tilt Boogie Band στο Λος Άντζελες για να ηχογραφήσει το νέο της άλμπουμ με τον τίτλο Pearl.
Ήταν 3 Οκτωβρίου, η ηχογράφηση είχε σχεδόν τελειώσει και ανέβηκε στο δωμάτιό του ξενοδοχείου Landmark Hotel στον αριθμό 105 όπου διέμενε. Νωρίτερα είχε περάσει από ένα μπαρ για να πιει κι επέστρεψε για να κάνει χρήση ηρωίνης. Συνήθιζε πάντα να μετράει την καθαρότητά της σ’ ένα φαρμακείο, αλλά εκείνο το Σαββατοκύριακο ο χημικός έλλειπε από την πόλη. Κατανάλωσε ένα μπουκάλι τεκίλα και πήρε μεγαλύτερη δόση από την συνηθισμένη. Κάποια στιγμή δεν άντεξε, κατέρρευσε στο δωμάτιό της κι έπεσε στο πάτωμα χτυπώντας το πρόσωπό της στην γωνία του κομοδίνου σπάζοντας σχεδόν την μύτη της. Την επόμενη μέρα ο μάνατζέρ της John Cooke ανησύχησε όταν εκείνη όχι μόνο δεν εμφανίστηκε στην προγραμματισμένη ηχογράφηση αλλά δεν απαντούσε ούτε στο τηλέφωνο. Πήγε στο ξενοδοχείο της κι έσπασε την πόρτα του δωματίου. Την βρήκε γυμνή, πεσμένη στο πάτωμα και το πρόσωπό της γεμάτο αίματα. Σύμφωνα με την επίσημη γνωμάτευση του ιατροδικαστή είχε πεθάνει από υπερβολική δόση ηρωίνης. Άλλοι επτά χρήστες είχαν πεθάνει από το θανατηφόρο μείγμα που είχαν αγοράσει εκείνο το Σαββατοκύριακο. Στις 10 Οκτωβρίου το σώμα της αποτεφρώθηκε και η στάχτη του – όπως ήταν η επιθυμία της – σκορπίστηκε στον Ειρηνικό από αεροπλάνο κατά μήκος της ακτής της Βόρειας Καλιφόρνιας.
Η Janis Joplin έζησε την ζωή μιας ώριμης γυναίκας είχε κάνει τα πάντα και είχε ζήσει έντονα. Ο θάνατός της στη πόλη όπου γεννήθηκε είχε περάσει απαρατήρητος. Η εικόνα που είχαν γι αυτήν ήταν της αχάριστης τραγουδίστριας που είχε δυσφημίσει την πόλη τους. Είχε προηγήθηκε όμως η δική τους απόρριψη προς αυτήν λόγω της διαφορετικότητάς της κατά την διάρκεια της εφηβείας της. Τα χρόνια που ακολούθησαν πολλοί επισκέπτες είχαν περάσει από το Port Arthur ψάχνοντας μια πλατεία, έναν δρόμο ένα μνημείο, κάτι που να θυμίζει ότι σ’ αυτήν την πόλη έζησε μια από τις σπουδαιότερες τραγουδίστριες της δεκαετίας του ‘60. Οι κάτοικοι δεν ήθελαν να την θυμούνται και δεν μπορούσαν να δεχτούν το γεγονός ότι θα έπρεπε να τιμήσουν μια χρήστρια ναρκωτικών.
Τα πράγματα όμως άλλαξαν όταν λόγω της κρίσης στη βιομηχανία πετρελαίου, η παραγωγή άρχισε να μειώνεται. Απολύθηκαν εργαζόμενοι, ανέβηκε το ποσοστό της ανεργίας δημιουργώντας έτσι οικονομική ύφεση στην πόλη. Ο John Palmer διοργανωτής εκδηλώσεων που πήγαινε μαζί της στο ίδιο σχολείο σκέφτηκε ότι η διάσημη Janis Joplin θα ήταν μια καλή ευκαιρία να αναβαθμιστεί το Port Arthur. Έτσι το 1988 χρηματοδότησε μια χάλκινη προτομή προς τιμήν της την οποία επιμελήθηκε ο γλύπτης Douglas Clark και τοποθετήθηκε στο μουσείο της πόλης. Περίπου 5.000 άνθρωποι ήταν παρόντες στην εκδήλωση για να τιμήσουν την Janis Joplin, οι ίδιοι που μερικά χρόνια πριν δεν ήθελαν να θυμούνται ούτε το όνομά της.
Η αναγνώριση άργησε δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια και όχι από αγάπη για το πρόσωπό της. Υπήρξαν αρκετοί που την εκμεταλλεύτηκαν μετά τον θάνατό της όπως η Peggy Caserta με την οποία η Janis Joplin διατηρούσε ερωτική σχέση. Ξεπούλησε το όνομά της βγάζοντας ένα βιβλίο το 1973 με τον τίτλο «Going Down With Janis» στις σελίδες του οποίου περιέγραφε τις προσωπικές τους στιγμές. Η μικρότερη αδελφή της Laura έγραψε κι αυτή ένα βιβλίο με τον τίτλο «Love, Janis» θέλοντας να ανεβάσει την εκτίμηση του κόσμου για εκείνη προωθώντας την εικόνα της ευαίσθητης κι έξυπνης γυναίκας που ήθελε να ευχαριστήσει την οικογένειά της.
Η Janis Joplin ήταν ένα κορίτσι που δεν κατάφερε τελικά να βρει τον δρόμο του. Είχε μια ακόρεστη δίψα για ναρκωτικά γιατί την έκαναν να ξεχνάει όλα όσα την πλήγωναν. Ήταν ανατρεπτική γιατί άνοιξε τον δρόμο στις γυναίκες στον ανδροκρατούμενο χώρο της rock, αλλά ήταν κι ένα λευκό κορίτσι που τραγούδησε τα blues με τον δικό του τρόπο.
Στη διάρκεια της σύντομης καρριέρας της κυκλοφόρησε τέσσερα στούντιο άλμπουμ από το 1967 έως το 1971. Το τελευταίο της με τον τίτλο Pearl που ήταν και το ψευδώνυμό της κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό της στις 11 Ιανουαρίου 1971 και θεωρήθηκε το πιο επιτυχημένο εμπορικά. Παρέμεινε στην κορυφή των charts για εννέα εβδομάδες. Το 1979 η ζωή της έγινε ταινία με τον τίτλο ‘’The Rose’’ και πρωταγωνίστρια την Bette Midler στον ρόλο της αυτοκαταστροφικής τραγουδίστριας. Κέρδισε μια Χρυσή Σφαίρα και μια υποψηφιότητα για το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου κάνοντας την καριέρα της να απογειωθεί. Το 1995 εγκαταστάθηκε στο Rock and Roll Hall of Fame και το 2004 το περιοδικό Rolling Stone την κατέταξε ανάμεσα στους 50 μεγαλύτερους καλλιτέχνες όλων των εποχών.
Η ‘’μυρωδιά του χρήματος’’ εξακολουθεί να υπάρχει στο Port Arthur που παραμένει έως και σήμερα μια από τις πιο τοξικές πόλεις του κόσμου. Δεν υπάρχουν πολλά εκεί που να θυμίζουν ότι σ’ αυτήν την πόλη γεννήθηκε μια από τις σπουδαιότερες τραγουδίστριες της rock, όμως η φωνή της άντεξε στο πέρασμα των χρόνων και θα ζει για πάντα στη μνήμη όσων την λάτρεψαν.
Γράφει η Βίκυ Χατζηϊωαννίδου
