ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ως γνωστόν ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος εναντίον του Τούρκου Κατακτητού (σύμμαχοι Ελλάς-Βουλγαρία-Σερβία-Μαυροβούνιο) άρχισε στις 5 Οκτωβρίου του 1912.
Η χώρα μας διέθετε άξια Πολιτική και Στρατιωτική Ηγεσία (Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος) και ένα Στρατό με υψηλό ηθικό και άριστη εκπαίδευση.
ΣΧΕΔΙΑ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ
α. Το Σχέδιο της Τουρκικής Διοικήσεως προέβλεπε σταθερή άμυνα με το σύνολο των δυνάμεών της στις οχυρές τοποθεσίες Σαρανταπόρου και Λαζαράδων-Βογγόπετρας με σκοπό την απόφραξη των κατευθύνσεων Ελασσόνα-Σέρβια και την απαγόρευση της προελάσεως του Ελληνικού Στρατού προς τα Βόρεια.
β. Το σχέδιο του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου προέβλεπε σε γενικές γραμμές επίθεση κατά μέτωπο εναντίον των αμυνομένων Τουρκικών δυνάμεων στα Στενά του Σαρανταπόρου, με ταυτόχρονη και από τα δύο πλευρά υπερκερωτική ενέργεια προς τα Σέρβια, για την κατάληψη της γέφυρας του Αλιάκμονα και την αποκοπή της συμπτύξεως του εχθρού.
ΔΥΝΑΜΕΙΣ
α. Τουρκικές
– Η 22η Μεραρχία (Κοζάνης) στο αριστερόν.
– Η Έφεδρη Μεραρχία Νεαπόλεως στο δεξιόν.
– Δύο Ίλες Ιππικού προωθημένες προς Γιαννωτά.
– Τέσσερα Τάγματα Πεζικού και ένας Λόχος Πολυβόλων στην τοποθεσία Λαζαράδες-Βογγόπετρα.
– Ένα Τάγμα Πεζικού στο Χάνι Καστανιάς.
– Ένα Τάγμα Πεζικού στο χωριό Προσήλιο.
– Ένα Τάγμα Πεζικού με Ουλαμό Πυροβολικού στα Σέρβια.
– Το Στρατηγείο στην περιοχή Κοζάνης.
β. Ελληνικές
– Η Ιη Μεραρχία στην κατεύθυνση Κοκκινόγι-Σκοπιά.
– Η IΙη Μεραρχία εκατέρωθεν της οδού Ελασσόνας-Σερβίων.
– Η ΙIIη Μεραρχία, Δυτικά της ΙΙης προς Σαραντάπορο.
– Η ΙVη Μεραρχία προς Λιβαδερό.
– Η Vη Μεραρχία στα Καμβούνια με αποστολή προς Ζάμπουρδα.
– Η Ταξιαρχία Ιππικού και το Απόσπασμα Γεννάδη στην Δεσκάτη.
– Η VIη Μεραρχία στο χωριό Πετρωτό.
– Η VIIη Μεραρχία στην περιοχή Λαρίσης-Ελασσόνος.
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Με βάση την Διαταγή Επιχειρήσεων του Γενικού Στρατηγείου, οι Ελληνικές δυνάμεις το πρωί της 9ης Οκτωβρίου εξόρμησαν για την εκπόρθηση των Στενών του Σαρανταπόρου και την συντριβή του Τουρκικού Στρατού.
Παρά τη δραστικά πυρά του Τούρκικου Πυροβολικού και τις μεγάλες απώλειες, η προέλαση συνεχίστηκε και διακόπηκε τις βραδινές ώρες, ενώ οι Τούρκοι εξακολουθούσαν να διατηρούν σταθερά τις θέσεις τους.
Όλες σχεδόν οι Μονάδες κατά την 9η Οκτωβρίου κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες εναντίον του ισχυρώς οργανωμένου αντιπάλου, κάτω από δυσμενείς εδαφικές και καιρικές συνθήκες.
Για την επόμενη ημέρα (10 Οκτωβρίου) το Γενικό Στρατηγείου διέταξε οι Τρεις Μεραρχίες του κέντρου (Ιη, ΙΙη, ΙΙΙη) να συνεχίσουν από το πρώτο φως τον αγώνα, για την εκδίωξη των Τούρκων από την οχυρωμένη τοποθεσία τους.
Το πρωί της 10ης Οκτωβρίου και ενώ οι Μεραρχίες προ του Σαρανταπόρου προετοιμαζόταν για την συνέχιση της επιθέσεως στην εχθρική τοποθεσία παρατηρούνταν απόλυτη ηρεμία. Από αναγνωρίσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι οι Τούρκοι κατά την διάρκεια της νύχτας 9/10 Οκτωβρίου, εγκατέλειψαν την τοποθεσία Σαρανταπόρου και συμπτύχθηκαν εσπευσμένα προς τα Σέρβια.
Έτσι η ΙΙΙη Μεραρχία κατέλαβε το Σαραντάπορο και τα βόρεια αυτού υψώματα, η ΙΙη Μεραρχία προώθησε Συγκρότημα Συντάγματος με Μοίρα Πυροβολικού μέσα στην στενωπό και η Ιη Μεραρχία συγκεντρώθηκε στο ύψωμα Σκοπιά.
Ενώ οι Ελληνικές Δυνάμεις εκκινούντο προς τα Σέρβια, εντοπίσθηκε Τουρκική φάλαγγα την 1100 προς Λαζαράδες την οποία προσέβαλαν Ελληνικά Τμήματα και οι απώλειες των Τούρκων ήταν σοβαρές, χάνοντας και την πολεμικής τους σημαία.
Η εικόνα που συνάντησαν τα Ελληνικά Τμήματα κατά την είσοδό τους στα Σέρβια, ήταν φρικτή. Οι Τούρκοι φεύγοντας κατέσφαξαν 70 προκρίτους, 5 Ιερείς και έριξαν τα πτώματά τους άταφα στους δρόμους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Για την νίκη των Ελληνικών Δυνάμεων ο Αρχιστράτηγος απέστειλε συγχαρητήρια διαταγή στις Μονάδες, στην οποία μεταξύ άλλων έλεγε: «Αισθήματα αγαλλιάσεως και υπερηφανείας με κατέχουσι δια την περιφανή νίκην ην κατηγάγατε κατά του εχθρού, κατέχοντος οχυροτάτας θέσεις, ας πεισματωδώς υπερήσπιζεν. Η νίκη του Σαρανταπόρου απέδειξε τα μεγάλα πλεονεκτήματα του Έλληνος Στρατιώτου. Ο γενναίος Στρατός μας ας έχει ως σύνθημα «Εμπρός πάντοτε»…
Θεωρώ εμαυτόν ευτυχή ότι ηγούμαι τοιούτου Στρατού, εμπνευομένου υπό των ιεροτέρων αισθημάτων» Κωνσταντίνος – Αρχιστράτηγος
Επίσης ο Πρωθυπουργός απέστειλε προς τον Αρχιστράτηγο το παρακάτω τηλεγράφημα: «Κυβέρνησις συγχαίρει Υμετέρου Υψηλότητα και Γενναίου Στρατού επί λαμπρά νίκη» Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.
Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού στις μάχες 9 και 10 Οκτωβρίου ήταν:
- Νεκροί Αξιωματικοί και Οπλίτες: 182
- Τραυματίες -//- -//- : 995
Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Διοικητής του 22ου Συντάγματος της Vης Μεραρχίας Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Μαυρομιχάλης Κυριάκος.
Αντγος ε.α.
Νικόλαος Φωτιάδης
Επιτιμος Υδκτής Δ΄ΣΣ
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
α. Πολεμικά Γεγονότα του Ελληνικού Έθνους. ΓΕΣ/ΔΙΣ 1989
β. Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913. Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού 1987
γ. Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας. Δνση Εκδόσεων ΓΕΣ 1981
