Απελευθερώθηκε το 1913 για 13 μέρες και στις 4 Οκτωβρίου 1919 οριστικά με την εκδίωξη των Βουλγάρων και τους πανηγυρισμούς Ελλήνων και Οθωμανών
Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
Για περίπου 540 ετη, η Ξάνθη ήταν υπόδουλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατελήφθη από τους Οθωμανούς το 1375 και έκτοτε τελούσε υπό κατοχή. Στα τέλη του 15ου αιώνος, είχε 3.000 κατοίκους Ελληνες και μόνο 200 Τούρκους. Ολα αυτά τα χρόνια οι Ελληνες κατόρθωσαν να διατηρήσουν αναλοίωτη την εθνική τους ταυτότητα και συνείδηση, κάτω από την ομπρέλα της Εκκλησίας. Με την φροντίδα της λειτούργησαν σχολεία που συνετέλεσαν στην πνευματική και εθνική αναγέννηση της πόλεως.
Η πρώτη απελευθέρωση της Ξάνθης έγινε στις 13-7-1913. Η χαρά των κατοίκων της κράτησε μόνο 13 ημέρες! Τους πανηγυρισμούς διαδέχθηκε ο πανικός της φυγής. Οι Βούλγαροι κατέλαβαν την πόλη που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι, επέβαλαν την κυριαρχία τους και εφάρμοσαν τον αφελληνισμό με σκληρά μέτρα. Οσοι αντιδρούσαν εφυλακίζοντο ή εξορίζοντο στη Βουλγαρία, ενώ οι περιουσίες τους εδημεύοντο.
Χρειάστηκε να περάσουν 6 χρόνια για να απελευθερωθεί για δεύτερη φορά. Μόλις ο Έλληνας αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος πήρε το τηλεγράφημα απο τον Γάλλο συνάδελφό του Ντ΄Εσπερέ οτι οι σύμμαχοι επιτρέπουν στην Ελλάδα να καταλάβει την Ξάνθη, έσπευσε στα Μπούκια ( το σημερινό Παρανέστι Δράμας) όπου είχε την εδρα της η 9η Μεραρχία του στρατηγού Γεωργίου Λεοναρδόπουλου. Και μιλώντας στους στρατιώτες είπε: “ Σε σάς έλαχε η τύχη να μεταβήτε και να αποδώσετε την ελευθερίαν εις εν μέρος της πολυαγαπημένης μας Θράκης”.
Αμέσως μετά, ο Λεοναρδόπουλος διέταξε ενα Σύνταγμα να κινηθεί προς την Ξάνθη δια μέσου του Μαχμουτλί ( Δαφνώνος), Γενίκιοϊ (Σταυρούπολης ), Κουρλάρ (Κομνηνών) και Κούρταλαν ( Λυκοδρομίου), ενώ ένα άλλο τμήμα προχώρησε σιδηροδρομικώς για το ΄Οξιλαρ (Τοξότες).
Ιδού οι ανταποκρίσεις του εκ Θάσου δημοσιογράφου Αύγουστου Θεολογίτη (μετέπειτα υπουργού των κυβερνήσεων ΕΡΕ του Καραμανλή), στην εφημερίδα “Μακεδονία”: Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 1919. “Τα απελευθερωτικά στρατεύματα υπό τον Λεοναρδόπουλο προελαύνουν, καταλαβόντα τα πέριξ της Ξάνθης χωρία. Αίφνις, πάνω από τον δρόμο των Μοναστηρίων διαγράφονται οι φιγούρες των στρατιωτών μας. Ολοι οι Ελληνες τρέχαμε εις προϋπάντησίν των. Επειτα απο λίγο η κάτωθι του Μοναστηρίου πεδιάς επλημμύρισε από χακί τιμημένο και δοξασμένο.Στην πόλη, κάτι φάτσες χονδρές βουλγαρικές κερένιες, κατάχλωμες, σέρνουν τα κάρρα και φεύγουν σαν τα κοράκια στα μέρη των. Η χαρά μας μεταβάλλεται εις εξωφρενικόν ενθουσιασμόν. Το όνειρο παίρνει σάρκα . Η Ξάνθη ελεύθερη για πάντα θα λησμονήσει τα περασμένα και θα ξεχάσει μέσα στην αγκαλιά της πατρίδος ολη την πίκρα του παρελθόντος”.
Το Γενικό Στρατηγείο στο ανακοινωθέν του τόνιζε: “Η Ξάνθη κατελήφθη σήμερον την πρωϊαν. Ο στρατηγός Λεοναρδόπουλος διοικητής της 9ης Μεραρχίας εισήλθεν εις την πόλιν την 10ην και 30 πρωϊνήν. Η υποδοχή του εκ μέρους των κατοίκων υπήρξεν ενθουσιώδης. Απόλυτος τάξις επικρατεί εις απασαν την περιοχήν”.
Ετέρα ανταπόκριση του Θεολογίτη : “Κόσμος κατακλύζει απο παντού. Ελληνες, Ισραηλίται, Τούρκοι, χανούμισσες, ξυπόλυτα τουρκάκια, ελληνοπούλες με γαλανόλευκες στολές και μαλλιά ξέμπλεκα, γρηούλες που έμειναν εκεί κατά τον χρόνον της σκλαβιάς, σέρνοντας τα μανδήλια στα μάτια”.
Στο κύριο αρθρο της η “Μακεδονία” έγραφε: “ Η Ξάνθη ελευθέρα ! Μετά δουλείαν μαύρων πεντακοσίων και πλέον ετών, η περικαλλής θρακική πόλις αποδίδεται εις εαυτήν, εις την μητέρα πατρίδα. Η Ξάνθη Ελληνική ! Τα σκορπισμένα τέκνα της συγκεντρούμενα και πάλιν υπο την σκέπην της κυανολεύκου θα την αναστήσουν και θα την καταστήσουν μεγάλην, οσον και πρίν, εστίαν ελληνικής ζωής και ελληνικού πατριωτισμού, οπως υπήρξαν και προ επταετίας, πριν τα κτηνώδη ενσταικτα των νεοτούρκων εκσπάσουν επ΄αυτής και πριν η βουλγαρική κακουργία την καταδικάσει εις θάνατον…”.
Ο πόθος των Οθωμανών
Η εφημερίδα «Εμπρός» των Αθηνών γράφει σε ανταπόκριση της: « Οι Οθωμανοί της Ξάνθης συνελθόντες την εσπέραν καθήρεσαν τον μουφτήν των ως ορισθέντα υπό των Βουλγάρων και όντα όργανον αυτών… Εξέφρασαν την ευχήν όπως υπαχθούν εις την Ελληνικήν διοίκησιν, τονίζοντες ότι θα προσφέρουν θυσίαν, Τουρκιστί κουρμπάν εάν πραγματοποιηθή ο πόθος των. Οι καπνέμποροι της Ξάνθης επεσκέφθησαν τον στρατηγόν Λεοναρδόπουλο εν οίς και ο Λουφτή βέης, εκφράσαντες τα συγχαρητήρια των δια την παραδειγματικήν τάξιν του ελληνικού στρατού». Στον ελευθερωτή της στρατηγό Γεώργιο Λεοναρδόπουλο, η Ξάνθη μέχρι σήμερα δεν εκπλήρωσε το οφειλόμενο χρέος της. Να στήσει την προτομή του!
Λεζάντες φωτογραφιών: 1) Ο ελληνικός στρατός ανεβαίνει από το σταθμό Γενίκιοϊ (Σταυρουπόλεως) στο τραίνο για το ΄Οξιλαρ (Τοξότες) Ξάνθης. 2) Ο Στρατός εισέρχεαι στην Ξάνθη. 3) Ο ελευθερωτής της Ξάνθης στρατηγός Λεοναρδόπουλος 4) Ο στρατηγός Παρασκευόπουλος με Γάλλους αξιωματικούς 5) Έπαρση της γαλανόλευκης στην ελεύθερη Ξάνθη.
