Συμπληρώνονται 28 χρόνια από τότε που έφυγε ο αγροτικός ηγέτης Αλέξανδρος Μπαλτατζής (29 Ιουλίου 1987), ο μεγάλος Πόντιος πολιτικός που συνελάμβανε οράματα και είχε τη δύναμη και τη θέληση να τα μετουσιώνει σε πράξη προς όφελος της αγροτιάς. Αγλαοί καρποί ήταν τα έργα που είχαν τη σφραγίδα τη δική του.
Ο Αλέκος, όπως τον φώναζαν όλοι, γεννήθηκε το 1904 στην Κουταΐδα, κοντά στο Σοχούμ του Καυκάσου. Οι γονείς του, κυνηγημένοι από τους Τούρκους, εγκατέλειψαν τη Χερρίαινα του Πόντου και βρήκαν καταφύγιο στον Καύκασο, όπου ο μικρός Αλέκος με την ιδιαίτερη κλίση στα γράμματα περάτωσε τις γυμνασιακές σπουδές του. Ήλθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στο Νεοχώρι Σταυρουπόλεως Ξάνθης.
Διψασμένος για γνώσεις, ο Αλέκος εγγράφεται στη Νομική το 1925, και γνωρίζεται με μια σπουδαία πολιτική προσωπικότητα, τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, ο οποίος επαγγελλόταν αγροτικές μεταρρυθμίσεις, δικαίη κατανομή του εθνικού πλούτου και προστασία του αγροτικού προϊόντος και των αγροτών. Ήταν ιδέες που συγκινούσαν έντονα τον Αλέξανδρο Μπαλτατζή.
Όταν ανέλαβε ο Παπαναστασίου υπουργός Γεωργίας με υφυπουργό τον βουλευτή Ροδόπης Αναστάσιο Μπακάλπαση, ο Αλέκος διορίζεται στην Εθνική Τράπεζα και αποσπάται στο πολιτικό γραφείο του υφυπουργού. Εκεί αρχίζει να αναπτύσσει πλούσια πολιτική δράση. Γρήγορα όμως εγκαταλείπει το γραφείο του υφυπουργού, και στα 25 του χρόνια μεταβαίνει στο χωριό του το Νεοχώρι και ιδρύει τον πρώτο αγροτικό συνεταιρισμό, την «Αναγέννηση». Αμέσως μετά ιδρύει συνεταιρισμούς και στα γύρω χωριά: την «Αλήθεια» στη Σταυρούπολη, την «Αφιλοκέρδεια» στο Καρυόφυτο», τη «Σωτηρία» στα Κομνηνά και την «Ομόνοια» στον Δαφνώνα.
Το 1930 ο Μπαλτατζής εκλέγεται πρόεδρος της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Ξάνθης και αγκαλιάζει όλους τους αγρότες.. Συστηματοποίησε τις πιστωτικές και προμηθευτικές εργασίες των συνεταιρισμών με την ίδρυση συνεταιριστικής τράπεζας και πρακτορείων, αναστατώνοντας το εμπόριο και την αγορά. «Το Ταμιευτήριο», έγραφε σε μια πινακίδα της Συνεταιρικής Τράπεζας Ξάνθης, «είναι ο κουμπαράς του φτωχού που εξυπηρετεί τον πλούσιο. Αντιθέτως ο συνεταιρισμός είναι ο κουμπαράς του φτωχού που εξυπηρετεί τον φτωχό»!
Ο Μπαλτατζής αγαπήθηκε όχι μόνο από τους αγρότες της Ξάνθης άλλα και των γειτονικών νομών, όπου δημιούργησε συνεταιρισμούς εξαπλώνοντας το κίνημα του.
Εκείνοι όμως που τον λάτρεψαν περισσότερο ήταν ο Πόντιοι, που έπιναν νερό στο όνομα του. Ό,τι ήταν ο Βενιζέλος για τους Κρητικούς, έλεγαν, είναι και ο Μπαλταζής για τους Ποντίους. Ήταν ο Αλέκος τους!
Μετά την Απελευθέρωση ο Μπαλτατζής ιδρύει την ΠΑΣΕΓΕΣ και γίνεται ο πρώτος πρόεδρος της. Ο καπνός όμως τότε πωλείται σε εξευτελιστικές τιμές. Δημιουργείται αμέσως διακομματική επιτροπή από τον Μπακάλπαση ως πρόεδρο και τον Κων. Καραμανλή ως αντιπρόεδρο και ο Μπαλτατζής παίρνει την πρωτοβουλία και ιδρύει τη ΣΕΚΕ (Συνεταιριστική Ένωσις Καπνοπαραγωγών Ελλάδος). Παράλληλα ιδρύει τις υποτροφίες της ΣΕΚΕ –έναν πρωτόγνωρο θεσμό για τα δεδομένα της εποχής– και δίνει την ευκαιρία στα αριστεύοντα τέκνα της αγροτιάς να σπουδάσουν δωρεάν στις πόλεις. Πάνω από 400 τέτοια παιδιά σπούδασαν και διέπρεψαν στον δημόσιο βίο.
Η πολιτική δράση του Μπαλτατζή άρχισε το 1932. Κατέβηκε υποψήφιος με το Αγροτικό και Εργατικό Κόμμα του Παπαναστασίου αλλά για ελάχιστες ψήφους απέτυχε να εκλεγεί.
Το 1950 ο Τσαλδάρης βλέπει την δύναμη του Μπαλτατζή και του ζητεί να συνεργαστούν. Αρνήθηκε λέγοντας ότι πήρε την απόφαση για αυτόνομη κάθοδο των συνεταιριστών στις εκλογές, και ο ίδιος εκλέγεται βουλευτής Ξάνθης.
Το 1956 το Αγροτικό Κόμμα του Μπαλτατζή συμπράττει με τον Γ. Παπανδρέου, τον Τσαλδάρη, τον Παπαπολίτη, τον Σ. Βενιζέλο, τον Αλλαμανή, τον Κατσώτα και τον Μητσοτάκη, που έγιναν λίγο μετά «η ομάδα των δέκα» . Ο Κ. Μητσοτάκης έλεγε τότε ότι ό μόνος που είχε κόμμα με βουλευτές ήταν ο Αλέκος, όλοι οι άλλοι είχαν κόμματα-σφραγίδες χωρίς οπαδούς…».
Το Αγροτικό Κόμμα ήταν ο πυρήνας της Ενώσεως Κέντρου που κατέβηκε το 1961 ενωμένη στις εκλογές, τις έχασε, αλλά τις κέρδισε το 1963 και το 1964 με κορυφαίο στέλεχος τότε τον Μπαλτατζή που ανέλαβε το υπουργείο Γεωργίας. Είχε εκλέξει τότε με την Ένωση Κέντρου 35 δικούς του, αγροτικούς βουλευτές, και το έργο του ως υπουργού ήταν πλούσιο παρά το βραχύβιο της θητείας του.
Ο Μπαλτατζής αγωνίστηκε κατά της δικτατορίας, αφού μετά το θάνατο του Γεωργίου Παπανδρέου αυτός ήταν ο πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της Ενώσεως Κέντρου και παρακολουθούνταν στενά από τα όργανα της χούντας. Ήταν εκείνος που οργάνωσε το μνημόσυνο του Παπανδρέου και δηλώσεις του μετέδιδαν συχνά το BBC και η Deutsche Welle.
Μετά τη μεταπολίτευση εξελέγη και πάλι βουλευτής της Ένωσης Κέντρου – Νέες Δυνάμεις, και ανέλαβε τότε το ανορθωτικό, αναπτυξιακό και εκσυγχρονιστικό έργο του νομού Ξάνθης, ιδρύοντας σειρά μεγάλων συνεταιριστικών εργοστασίων και εταιρειών. Εκτός της ΣΠΕ, της ΣΠΕΚΑ και της ΣΕΚΟΒΕ που είχε ιδρύσει προδικτατορικά, ιδρύει τη ΣΕΒΑΘ, τη ΣΕΚΑΠ, τη ΡΟΔΟΠΗ, τον ΝΕΣΤΟ, την ΕΛΒΙΖ – εταιρείες που προστάτευαν το μόχθο των αγροτών και ταυτόχρονα χορηγούσαν στον καταναλωτή φθηνό και εγγυημένο προϊόν.
Στο τέλος ίδρυσε τη «Συνεταιριστική Ασφαλιστική», για την οποία δέχτηκε πολλές πιέσεις από τα οργανωμένα συμφέροντα. Η καλή διοίκηση και διαχείριση της εταιρίας ήταν εκείνα που την κράτησαν κερδοφόρα ως τα σήμερα, ενώ βρίσκεται δίπλα στον αγρότη προστατεύοντας και ασφαλίζοντας τον μόχθο του. Όλες οι άλλες οι εταιρείες (πλην της ΣΕΚΑΠ) λόγω κακών διαχειρίσεων και διοικήσεων βρίσκονται σε μαρασμό… Και είναι κρίμα που κατέληξαν έτσι…
Πολλοί δίπλα στον Μπαλτατζή ευεργετήθηκαν, «έγιναν άνθρωποι» όπως λέει ο λαός μας. Και δυστυχώς η ρήση «ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος αχαρίστου», επαληθεύτηκε πλήρως. Γιατί ορισμένοι έσπευσαν να τον κακολογήσουν, να τον υβρίσουν και να τον κακοχαρακτηρίσουν για τις μετέπειτα πολιτικές επιλογές του, που είχαν ως στόχο τη διάσωση των συνεταιριστικών εταιρειών από τον κομματισμό.
Αν υπήρχαν σήμερα Μπαλτατζήδες κι εφάρμοζαν τις ιδέες του και υποστήριζαν το υγιές συνεταιριστικό κίνημα, οι αγρότες θα είχαν καλύτερες τιμές διαθέσεως του προϊόντος τους και ο καταναλωτής θα προμηθευόταν φθηνότερα τα προϊόντα. Το σημερινό χάλι της ακρίβειας τα λέει όλα.
Ο Μπαλτατζής ήταν ένας οραματιστής. Καθετί που οραματιζόταν για το καλό της αγροτιάς, το μετουσίωνε σε πράξη. Και στην πολιτική είχε πολλά οράματα. Σε αυτόν οφείλονται οι αγροτικές συντάξεις που νομοθέτησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, σ’ αυτόν ανήκει το άνοιγμα στις Ανατολικές χώρες που επιχειρήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 (όπως βλέπετε και στη φωτογραφία από το ταξίδι στη Μόσχα).
Μεταπολιτευτικά, παρέστην αυτήκοος μάρτυς τηλεφωνήματος του Κ. Καραμανλή στον Αλέξανδρο Μπαλτατζή που τον συμβουλευόταν για κάποιο ταξίδι που ετοίμαζε για τη Σόφια. Και άκουσα τον πρόεδρο Μπαλτατζή να λέει: «Έρχομαι σε μισή ώρα να τα πούμε από κοντά». Μαζί κατεβήκαμε από τον Πύργο των Αμπελοκήπων στο γραφείο του στη Βουλή. Και είπαν πολλά σ’ εκείνη την συνάντηση – που δεν ήταν η μοναδική…
Ο Αλέκος έφυγε βυθίζοντας στο πένθος την Ξάνθη και τον αγροτικό κόσμο. Αν δεν γινόταν η κηδεία του δημοσία δαπάνη, θα κάναμε έρανο μεταξύ μας για να τον θάψουμε. Γιατί ο Αλέκος δεν είχε περιουσιακά στοιχεία – κι αυτά να τα βλέπουν οι σημερινοί πολιτικοί.
Έλεγε ο Μπαλτατζής: «Μπήκαμε στην πολιτική για να προσφέρουμε και όχι για να πλουτίσουμε. Άλλοι ζουν για τις ιδεολογίες και άλλοι ζουν από τις ιδεολογίες».
Σημαντική ήταν η συμβολή του στην παραχώρηση της έκτασης στην Καστανιά για να στεγαστεί η Μονή Παναγίας Σουμελά, ενώ θετική υπήρξε η συμβολή του στην αναθέρμανση των ελληνοσοβιετικών σχέσεων με την επίσκεψη κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας στη Μόσχα το 1956. Το ταξίδι εκείνο γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Η παρουσία του Αλ. Μπαλτατζή ήταν πολύτιμη και καταλυτική λόγω της γνώσεως των προβλημάτων, της πολιτικής του ευστροφίας, αλλά και της ρωσικής γλώσσας, που μιλούσε ως μητρική, πράγμα που τον κατέστησε συμπαθή στους Ρώσους συνομιλητές του.
Και φυσικά η επιτυχία του ταξιδιού ήρθε με τις εμπορικές συμφωνίες που υπέγραψε η κυβέρνηση και με την εξαγωγή μεγάλων ποσοτήτων καπνών, που πολλές φορές έμεναν αδιάθετα στα χέρια των αγροτών ή πωλούνταν σε εξευτελιστικές τιμές που έδιναν οι έμποροι.
Την επιτυχία του ταξιδιού του στη Μόσχα παραδέχτηκε (και μάλιστα τον συνεχάρη θερμότατα γι’ αυτό) και ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, που συχνά τον συμβουλευόταν όταν επρόκειτο για τις διμερείς σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση αλλά και με τη Βουλγαρία.
Ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής –ο Αλέκος, για τους αγρότες– ήταν ένας αθεράπευτα Πόντιος που ποτέ δεν εξέταζε τα φρονήματα των συμπολιτών του για να τους εξυπηρετήσει, πρόσφερε μεγάλες επιτυχίες στην πατρίδα και το έθνος. Μετριοπαθής, σοβαρός, μαχητικός στη διεκδίκηση των δικαίων, δημιουργικός, οραματιστής, τολμηρός και σοφός.
Αυτός ήταν ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής. Ο Αλέκος μας. Ας είναι αιωνία η μνήμη του κι ελαφρό το χώμα της Ξάνθης που τον σκεπάζει.
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης
