Του Θανάση Μουσόπουλου, φιλόλογου- συγγραφέα
[Στις 22 Απριλίου 2015, στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, πραγματοποιήθηκε μεγάλη εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου «Λαθρέμποροι ιστορίας» του Γιώργου Τσούκαλη και συνάμα έγινε η Έναρξη καμπάνιας ενάντια στην αρχαιοκαπηλία. Κύριοι οργανωτές της εκδήλωσης ήταν τα Διεθνή Βραβεία Giuseppe Sciacca με την Ξανθιώτισσα γενική γραμματέα των Βραβείων που δραστηριοποιείται στην Αθήνα Βίκυ Μπαφατάκη και εδώ στην Ξάνθη τον Τάσο Θεοδωρακέα. Παρόντες ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής και ο μουσικοσυνθέτης Μίμης Πλέσσας. Την εκδήλωση παρουσίασαν ο Αλέξης Κωστάλας και η Χρύσα Μωραΐτη. Για το βιβλίο εκτός από τους παραπάνω μίλησε η αρχαιολόγος Κυριακή Χατζηπροκοπίου, η εισαγγελέας Αθηνά Κωνσταντινίδου και ο Θανάσης Μουσόπουλος. Στο δίμηνο διάστημα που πέρασε από την εκδήλωση η καμπάνια ενάντια στην αρχαιοκαπηλία εντατικοποιείται, μια και το φαινόμενο αυτό με την «κρίση» παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Παραθέτω τα βασικά σημεία της εισήγησής μου, ως μία μικρή συμβολή στην αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού].
*
Ευχαριστώ για την τιμητική πρόσκληση και συγχαίρω για τη σημαντική πρωτοβουλία. Ιδιαίτερα συγχαίρω και ευχαριστώ γιατί ξεκινάτε από την Ξάνθη την καμπάνια ενάντια στην αρχαιοκαπηλία. Ό,τι καλό γίνεται στην πατρίδα μας οφείλουμε να το ενισχύουμε.
Ξεκινώντας σημειώνω ότι ο Πολιτισμός είναι διαχρονική έννοια – δεν περιορίζεται μόνο στην κλασική εποχή. Αυτό το τονίζω γιατί από τα πιο παλιά ως τα πιο πρόσφατα δημιουργήματα τέχνης και πολιτισμού – από την εποχή λίθου ως το τέλος της οθωμανικής κατοχής και τη νεοελληνική αφετηρία.
Στην εποχή μας πολλές είναι οι Εμπειρίες μας που συνδέονται με την καταστροφή πολιτιστικών αγαθών. Αναφέρω ενδεικτικά τα έργα της κατεχόμενης Κύπρου που πωλούνται στις αγορές της Ευρώπης, επίσης σημειώνω ότι οι Σύγχρονοι πόλεμοι γύρω από τη Μεσόγειο έχουν ‘πολιτιστικούς’ στόχους με καταστροφή μνημείων – Λιβύη, Ιράκ, Συρία. Στο σφυρί βγήκε προχθές Δωριάς Ποσειδωνίου στον Οίκο Chrıstıe’s παρά τις απαιτήσεις υπουργείου Πολιτισμού.
Συμπέρασμα : Η Τέχνη έχει εμπορευματοποιηθεί – Σχέση τέχνης – καπιταλισμού / χρηματιστήριο αξιών– αποικιοκρατία / αποικιοκράτες ελίτ –
Όμως το πρόβλημα Δεν είναι σημερινό. Παραθέτω στοιχεία από κείμενό μου για τα Άβδηρα.
Το 1876 ο Λέχερ, το 1882 ο Ρεμάκ, το 1887 ο γερμανός αρχαιολόγος Ρέγκελ περνούν από την περιοχή των αρχαίων Αβδήρων ψάχνοντας την τοπογραφία και τα ερείπια. Ο Ρέγκελ στο σχετικό πολύτιμο άρθρο του περιγράφει αρχαία που βρίσκονταν στην Μπουλούστρα ή Πολύστυλο και καταλήγει : “Χάρη στην καλοσύνη του εκεί γιατρού μπόρεσα τελικά να πάρω μερικά νομίσματα των Αβδήρων που έχουν στη μια όψη τον Απόλλωνα με το τόξο και στην πίσω όψη το γρύπα. Πρέπει να βρίσκονται πολύ συχνά στη θέση της αρχαίας πόλης”.
Οι αρχαιοκάπηλοι δρούσαν όπως φαίνεται όχι μόνο ανεπίσημα. Να σημειωθεί ότι το 1911 στην Ξάνθη υπήρχε κατάστημα αγοράς και πώλησης αρχαίων, ενώ στα 1921 o Stanley Casson αγόρασε στην Ξάνθη επίσης χρυσά κοσμήματα που προέρχονταν από τάφο του Γιακά, κατά τον πωλητή.
Να μνημονεύσω τη μεγάλη προσφορά του Στέφανου Ιωαννίδη και του περιοδικού “Θρακικά Χρονικά” στα θέματα Αβδήρων, αλλά και στην κλοπή των βυζαντινών και μεταβυζαντινών κειμηλίων και χειρογράφων των μοναστηριών Ξάνθης από τους Βούλγαρους κατακτητές, που απαιτούμε να επιστραφούν στις εστίες τους – όπως τα Μάρμαρα του Παρθενώνα και η Νίκη της Σαμοθράκης.
Πολύ χαρακτηριστικά η καθηγήτρια Φωτεινή Τσαλίκογλου για τα, λεγόμενα κακώς, ελγίνεια σημειώνει “Τα Ελγίνεια θα γυρίσουν όχι επειδή το θέλουν οι Έλληνες αλλά επειδή το ζητάει ο χαμένος τόπος που τα γέννησε. Δεν είναι παγωμένα τα αγάλματα. Ζεστά είναι και αναπνέουν. Δεν αναζητούν ιδιοκτήτες. Ζητούν το σπίτι των παιδικών τις χρόνων. Εκείνο που δεν χάνεται ποτέ”.
Οι Θράκες και οι άλλοι πρόσφυγες το ‘22 φέρνουν μαζί τις αρχαιότητες και βυζαντινά κειμήλια. Ο λαός τις βίωνε αυτό που λέγει ο στρατηγός Μακρυγιάννης, για τις αρχαιότητες αυτές “Δι’ αυτά πολεμήσαμεν” το 1821.
*
Θα επιχειρήσω να παρουσιάσω το βιβλίο του Γιώργου Τσούκαλη “Λαθρέμποροι της Ιστορίας”, αφού δημόσια τον ευχαριστήσω για όσα μου έμαθε και για όσα με συγκίνησε. Δεν βλέπω τηλεόραση, έτσι η γνώμη μου γι’ αυτόν και το έργο του πηγάζει από όσα άντλησα από το πόνημά του αυτό.
Θα επιχειρήσω πρώτα να παρουσιάσω το σκελετό του βιβλίου και στη συνέχεια να αξιολογήσω το κείμενο.
Στον ΠΡΟΛΟΓΟ μας πληροφορεί: Πώς ασχολήθηκε με τις ερευνητικές αναζητήσεις- πώς μεταπήδησε στα θέματα αρχαιοκαπηλίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό
Πώς ενεργούμε για τη σύλληψη αρχαιοκαπήλων
Στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ μιλά για την αρπαγή αρχαίων σε γη και θάλασσα / δυσκολίες λόγω μεγάλης ενάλιας ζώνης – πληροφορεί ότι εμπόριο των αρχαιοκαπήλων είναι δεύτερο μετά τα ναρκωτικά / Πώς δρουν αρχαιοκάπηλοι- στοιχεία για κλοπές και λαθρανασκαφές- δράση ιερόσυλων- μαθαίνουμε ότι τα βυζαντινά δεν είναι καταγεγραμμένα- Διασπορά αρχαιοτήτων σε όλο τον κόσμο- Επαναπατρισμός τους- Πρωτοκαθεδρία Μεγάλης Βρετανίας στο εμπόριο αρχαίων αντικειμένων και έργων τέχνης, συχνά προϊόντων λαθρανασκαφών και κλοπών (να τι χρειάζονται οι σύγχρονοι πόλεμοι!)- Ιστορία αρχαιοκαπηλίας από Μ. Αλέξανδρο και μετά- Νεότερα χρόνια / 19ος αιώνας (Σαμοθράκη και Θάσο)
Στο κύριο σώμα του βιβλίου περιέχονται ΕΙΚΟΣΙ ΦΑΚΕΛΟΙ / είκοσι περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας που ο συγγραφέας κατάφερε να εντοπιστούν και να επιστραφούν τα κλεμμένα από εσωτερικό ή εξωτερικό: Η δομή / διαδικασία θυμίζει τη λύση μαθηματικού προβλήματος (πρόβλημα, δεδομένα, ζητούμενα, λύση, επαλήθευση). Ξεκινά με τη δημοσιογραφική είδηση- αναζήτηση δεδομένων- κατάστρωση του προβλήματος- σενάριο ή σενάρια για την επίλυση του προβλήματος- εναλλακτικές εκδοχές- ‘υποκριτές’ που αναλαμβάνουν το ρόλο τους στην επίλυση του προβλήματος- σε όλες τις φάσεις επαφή με δημόσιες αρμόδιες αρχές- χρονοδιάγραμμα πειστικό- τελική πράξη- σύλληψη αρχαιοκαπήλων και λήψη αντικειμένων.
Ερχόμαστε τώρα στο σώμα του βιβλίου, στο ίδιο το κείμενο.
ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΑ η όλη προσπάθεια και καταγραφή μοιάζει με αστυνομικά τα μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι. Για να έρθουμε στα δικά μας, όπως μιλούσαμε για τη ληστεία του 19ου αιώνα / λαϊκή φιλολογία, όπως λέει ο Μ. Μερακλής. – Μικροϊστορία και Λαογραφία 21ου αιώνα.
ΩΣ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ) ΚΕΙΜΕΝΟ: Θαυμάσια είναι η περιγραφή γεγονότων και κυρίως προσώπων. Απολαμβάνουμε το πώς αποδίδονται τα χαρακτηριστικά των αρχαιοκαπήλων που θεωρούν για τον εαυτό τους ότι είναι έξυπνοι και τυχεροί- θα κάνουν την καλή μπάζα στη ζωή τους.
Φρονώ ότι η ανάγνωση τούτου του βιβλίου είναι ωφέλιμη και τερπνή.
