Η σχέση της Κύπρου με τον Εθνικό Κορμό ήταν συνεχής και διαχρονική και χάνεται στην αχλή του χρόνου. Μέχρι πρόσφατα πίστευα ότι η σχέση της Κύπρου με τη δική μας περιοχή, με τη Θράκη μας ξεκινούσε το 480 π.Χ, με την θυσία του Διονύσιου του Καρδιανού, που έπεσε μαχόμενος στο χωριό Λύση της Κύπρου, πολεμώντας με το εκστρατευτικό σώμα του Αθηναίου στρατηγού Κίμωνα, για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Πέρσες. Ανακάλυψα πρόσφατα ψάχνοντας στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.moec.gov.cy/kypriaki_vivliothiki/istoria_geografia.html, που είναι η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου φιλοξενούνται πολλά σπάνια βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, βατά για οποιοδήποτε ενδιαφέρεται, στο Κυπριακόν Λεύκωμα Ζήνων: έτος Α’ 1914, στη σελίδα 40 , όπου κανείς διαβάζει:
Οι Θρακόφρυγες και Αιγαιοπελαγίται φαίνονται οι πρώτοι οικισταί της Κύπρου από βορρά και δυσμών καταπλεύσαντες εις αυτήν, πρόδρομοι και ομόφυλοι ίσως των ύστερον υπό γενικόν και αόριστον όνομα Πελασγών και Μυκηναίων φερομένων εν τη αρχαιολογική σήμερον γλώσση. Αι εκπληκτικαί αποκαλύψεις της εν Κρήτη Γόρτυνος και Φαιστού και αλλαχού κέκληνται να διανοίξωσι νέον στάδιον Ιστορικής ερεύνης, όταν μάλιστα κατορθωθή η ανάγνωσις της αινιγματώδους έτι Κρητικής γραφής.
Ας ανατρέξουμε σε πιο πρόσφατα ιστορικά γεγονότα και ας δούμε γιατί δεν έγιναν πολεμικές συγκρούσεις στην Κύπρο κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821. Κατ’ αρχήν να τονίσουμε το πόσο μακριά ήταν η Κύπρος από τα πεδία των μαχών, το πόσο μόνη ήταν, περικυκλωμένη κυριολεκτικά από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία πολύ εύκολα, με μια μικρή μεταφορά στρατευμάτων θα κατέπνιγε στο αίμα οποιοδήποτε κίνημα εφόσον ήταν δεδομένο ότι δεν μπορούσε να έχει στήριξη από τον ελληνισμό, από τους οπλαρχηγούς και ναυάρχους. Η πολεμική δυναμική του ίδιου του νησιού μικρή και εξασθενημένη από τα διάφορα κινήματα που είχαν λάβει χώραν, όλα αυτά τα χρόνια της οθωμανικής σκλαβιάς που πνίγηκαν κυριολεκτικά στο αίμα, αλλά και από τους συνεχείς φόρους και ληστρικές επιχειρήσεις των Οθωμανών καθώς και από τις αποτυχημένες προσπάθειες για στήριξη από τις δυτικές χώρες, από τις οποίες περίμεναν βοήθεια.
Όλες οι προσπάθειες που έγιναν το 1590, 1601, 1606, 1609, 1611,1632,1670, 1683 και το 1799 για εξωτερική βοήθεια κυρίως από τη Δύση τόσο προς τον βασιλιά της Ισπανίας, αλλά και προς τον δούκα της Σαβοΐας από τον οποίο ζητούσαν να διεκδικήσει την Κύπρο εγείροντας θέμα κληρονομιάς μια και η τελευταία βασίλισσα της Κύπρου η Καρλότα είχε παντρευτεί με γόνο του οίκου της Σαβοΐας, ήταν ανεπιτυχείς . Τα διάφορα κινήματα που έγιναν στο νησί και είχαν κυρίως κοινωνικό και διοικητικό χαρακτήρα από το 1683 και το 1799 πνίγηκαν κυριολεκτικά στο αίμα, μια και πάλι οι ξένοι πουλάν την προσπάθεια του κυπριακού ελληνισμού, γιατί όπως λέει και ο μεγάλος μας ποιητής: σε ξένους λευτεριά να μην ελπίζεις αν μόνος να την πάρεις δεν μπορείς.
Στις 6 Δεκεμβρίου του 1821, από Κύπριους που συναντήθηκαν στο Παρίσι βγαίνει η πρώτη διακήρυξη που διαδηλώνει τον απολυτρωτικό πόθο των Κυπρίων και ορίζει τον Νικόλαο Θησέα (φιλικόν) ως επίτροπον της νήσου δίνοντας του ταυτόχρονα την εντολή όπως συνεργήσει πληρεξουσίως πάντα όσα κρίνει συμφέροντα για λευτεριά της Κύπρου, μέχρι που του έδιναν το δικαίωμα να συνάψει δάνειο, υποθηκεύοντας τα κτήματα τους για να οργανώσει εκστρατεία απελευθέρωσης της Κύπρου. Την διακήρυξη υπογράφουν ο μητροπολίτης Τριμηθούντος Σπυρίδωνας, ο έξαρχος Ιωαννίκιος, ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος και επτά λαϊκοί
Στην επανάσταση του Ιερού λόχου συμμετέχουν και πάλι πολλοί Κύπριοι πολεμιστές και όλο και πύκνωνε η κατάταξη Κυπρίων εθελοντών στις τάξεις των οπλαρχηγών, όταν ξέσπασε πλέον η ελληνική επανάσταση στις 25 Μαρτίου 1821. Ο πρώτος νεκρός στην κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν ο Κυπράιος, έχουμε ακόμη νεκρούς στο Μεσολόγγι , παντού σε όλα τα πεδία των μαχών, μάλιστα στην μάχη της Αθήνας το 1827, είχαν πέσει νεκροί 130 Κύπριοι. Είναι άλλωστε γνωστή και η Φάλαγγα των Κυπρίων με αρχηγό τον στρατηγό Χατζηπέτρο της οποίας το λάβαρο η πολεμική σημαία, ήταν λευκή μ’ ένα γαλανό σταυρό στη μέση και βρίσκεται στο Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα. Στο πάνω μέρος υπάρχει γραμμένη η ένδειξη: ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. Ήταν στερεωμένο σε ξύλινο ιστό που έφερε στο πάνω μέρος του σταυρό σιδερένιο που κατέληγε σε λόγχη, έτσι που ο σημαιοφόρος μπορούσε να το χρησιμοποιήσει και ως όπλο. Η φάλαγγα των Κυπρίων πολέμησε ηρωικά σε όλες τις μάχες που έλαβε μέρος και είναι χαρακτηριστική η ρήση του στρατηγού Χατζηπέτρου: Αυτά ( εννοεί τα παράσημα που φορεί) μου τα’ δωκεν ο ηρωισμός και η παλικαριά των Κυπρίων Φαλαγγιτών. Όλα αυτά καταγράφονται σε αναφορές και έγγραφα των οπλαρχηγών του 1821 που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, τα οποία έχει ερευνήσει ο Γιάννης Σπανός, φιλόλογος, ιστορικός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, αρθρογράφος και αγωνιστής του τόπου μας και τα καταγράφει στο περίφημο βιβλίο του «Οι Κύπριοι εθελοντές στους Εθνικούς αγώνες», που πήρε το πρώτο βραβείο Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ιστορικής Μελέτης, αλλά και ο Πέτρος Παπαπολυβίου καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, σε σχετική έρευνα που διεξήγαγε από το 1821 έως 1829.
Όταν σ’ ένα πληθυσμό του νησιού που μετά τις μεγάλες σφαγές των Τούρκων από τις 9 Ιουλίου 1821, είχε απομείνει μόνο στις 80.000 έχουμε περίπου 1000 εθελοντές, οι οποίοι πρέπει να ήταν πολλοί περισσότεροι, αλλά ήταν αδύνατο να έχουν το σθένος όλοι να το δηλώσουν, μετά την επιστροφή τους στο νησί, μια και η Κύπρος εξακολουθούσε να είναι ακόμη υπό Οθωμανική κατοχή.
Δεκάδες Κύπριοι της Διασποράς, έμειναν κυριολεκτικά άφραγκοι και πέθαναν στην ψάθα, δίνοντας όλη τη περιουσία τους στον αγώνα της Επανάστασης του 1821. Η οικονομική ενίσχυση ακόμη και της Εκκλησίας της Κύπρου μεγάλη, είναι γνωστή άλλωστε και η επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη στις 8 Οκτωβρίου 1820, προς τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό που μετέφερε ο Φιλικός Αντώνιος Πελοπίδας για την γενναία συνεισφορά” που υποσχέθηκε, “διά τό Σχολείον τής Πελοποννήσου” όπως γράφει συνωμοτικά, μην τυχόν η επιστολή έπεφτε στα χέρια των Τούρκων. Στις 19 Ιουνίου του 1821 ο ναύαρχος Κανάρης φτάνει στην Κύπρο και ελλιμενίζει τα πλοία του στον Αγιον Σέργιον, και στο λιμενίσκον Ασπρόβρυση της Λαπήθου. Η μονή της Αχεροποιήτου πρωτοστατεί στην συλλογή τροφίμων και χρημάτων για τον αγώνα του έθνους. Τα καράβια φορτώνονται με προμήθειες κάθε είδους, αλλά και με δεκάδες παλικάρια εθελοντές για τον μεγάλο αγώνα. Ο Κανάρης συναντάται μυστικά με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στην κρύπτη στο υπόγειο του Παγκυπρίου Γυμνασίου στην Λευκωσία. Αυτή ακριβώς την μεγάλη συμμετοχή της Κύπρου σε εθελοντές τονίζει ο μεγάλος μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης, στο ποίημα του, της 9ης Ιουλίου, μέσω του αγαθού βοσκού του Δημητρού από την Μαλούντα που απαντά στον Μουσελίμ Αγά, δίνοντας ακόμη και το στίγμα για τον πόθο της Κύπρου για λευτεριά μέχρι και τη Πόλη (την Κωνσταντινούπολη). Δεν διστάζει μάλιστα ο Δημητρός να ομολογήσει ότι ανάμεσα στους εθελοντές είναι και ο γιος του:
Ειπάν μου πως εφύασιν πο τζιεί που το Καρπάσιν
μια κοπή παίδκιοι τοπκιανοί τζιαι πως επήαν πέρα,
πέρα στους λας που πολεμούν τζιαι παν κατά την Πόλην.
Αν πολεμούν για το καλόν τζιαι πολεμά τζι ο γιος μου,
ας εν χαλάλιν του Θεού, αν μου τον φα’ το βόλιν,
τζι ας πα να μείνω δίχως του, να ζήσω μανιχός μου.
Ειδέ τζι αν ου, τζιαι μάχουνται να κάμουν άλλ’ αντ’ άλλα,
χαρράμιν τους που τον Θεόν της μάνας τους το γάλαν.
Στις αρχές του Ιούνη του 1821, εμφανίζονται στο νησί προκηρύξεις και έγγραφα των Φιλικών και οι Τούρκοι φοβούμενοι επανάσταση του νησιού, αρχίζουν τις συλλήψεις και φυλακίσεις στις 12 Ιουνίου 1821. Στις 9 Ιουλίου 1821, ημέρα Σάββατο, οι Τούρκοι ξεκίνησαν ένα μαζικό έγκλημα κατά του νησιού μας. Απαγχονίζουν τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τον αρχιδιάκονο Μελέτιο, και συνεχίζουν με τις καρατομήσεις των μητροπολιτών της Πάφου Χρύσανθου, του Κιτίου Μελετίου και του Κυρηνείας Μελετίου. Συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος του μηνός οι απαγχονισμοί, οι καρατομήσεις, οι σφαγές, οι λεηλασίες και ατιμώσεις αφού ήδη είχε ενισχυθεί ο κατοχικός τους στρατός με 4,000 άλλοι μιλούν για 10,000 Τούρκους στρατιώτες από τη Συρία. Πολλών προυχόντων που εκτελέστηκαν ή κατάφεραν να διαφύγουν από την Κύπρο οι περιουσίες τους δημεύτηκαν και οι οικογένειες τους πουλήθηκαν σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα. Τα θύματα αυτής της θηριωδίας πολλά τα ανεβάζουν μέχρι 2000. Ανάμεσα στους νεκρούς 486 ονόματα ιερωμένων, προκρίτων και προυχόντων, που ήταν στον κατάλογο που ετοίμασε και έστειλε ο Κιουτσούκ πασάς στον σουλτάνο ζητώντας του την άδεια ( την οποία πήρε τελικά) για σφαγές, ισχυριζόμενος ότι προπαρασκευάζουν επανάσταση στο νησί. Βέβαια ο σκοπός του Κουτσιούκ ήταν να μείνει ακέφαλος ο λαός, αλλά ταυτόχρονα να δημεύσει την περιουσία των προυχόντων, κρατώντας φυσικά για τον εαυτό του την μερίδα του λέοντος.
Το στίγμα της συμμετοχής του νησιού μας στον αγώνα και την μεγάλη του θυσία μας δίνει στο ποίημα του 9η Ιουλίου ο Βασίλης Μιχαηλίδης :
Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν
τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυνεφκιάζη
τζιαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,
ώστι να κάμουν τον τζιαιρόν ν’ αρτζιεύκη να στοιβάζη,
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της
μεσ’ στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.
τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη
τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,
τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζιαι θάλασσα τζιαι ξέρη
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της.
Και συνεχίζει ο μεγάλος μας ποιητής με την προτροπή του Κκιόρ-ογλου προς τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, να φύγει να γλυτώσει γιατί ήλθε φιρμάνι από την Πόλη για την θανάτωση του, για να πάρει την απάντηση του Κυπριανού:
«Δεν θέλω, Κκιόρ-ογλου, εγιώ να φύω που την Χώραν,
γιατί αν φύω, το κακόν εν’ να γινή περίτου.
Θέλω να μείνω, Κκιόρ-ογλου, τζι ας πα’ να με σκοτώσουν,
ας με σκοτώσουσιν εμέν τζι οι άλλοι να γλυτώσουν.
Δεν φεύκω, Κκιόρ-ογλου, γιατί, αν φύω, ο φευκός μου
εν’ να γενή θανατικόν εις τους Ρωμιούς του τόπου.
Να βάλω την συρτοθηλειάν εις τον λαιμόν του κόσμου;
Παρά το γαίμαν τους πολλούς εν’ κάλλιον του πισκόπου.»
Κι’ απαντώντας στον Μουσελίν Αγά για τους προγραμματιζόμενες σφαγές για αφανισμό των Ρωμιών από την Κύπρο του είπε:
«Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου,
κανένας δεν εβρέθηκεν για να την ι-ξηλείψη,
κανένας, γιατί σιέπει την που τα ‘ψη ο Θεός μου.
Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή, όντας ο κόσμος λείψει!
Σφάξε μας ούλους τζι ας γενεί το γαίμαν μας αυλάτζιν,
κάμε τον κόσμον ματζιελλειόν τζιαι τους Ρωμιούς τραούλλια,
αμμά ξέρε πως ύλαντρον όντας κοπεί καβάτζιν
τριγύρου του πετάσσουνται τρακόσια παραπούλια.
Το ‘νιν αντάν να τρώ’ την γην, τρώει την γην θαρκέται
μα πάντα τζιείνον τρώεται τζιαι τζιείνον καταλυέται.
Μπορεί η επανάσταση να έφερε το ποθούμενο αποτέλεσμα για τον εθνικό κορμό, μπορεί οι Κύπριοι εθελοντές, σαν Έλληνες να ήταν περήφανοι για την επιτυχία της επανάστασης, μπορεί πολλοί μετά την συμμετοχή τους στον αγώνα να έμειναν στην Ελλάδα, στις ελευθερωθείσες περιοχές, αλλά δεν ξέχασαν την οθωμανική σκλαβιά του νησιού τους, έτσι στις 25 Απριλίου 1825 με έγγραφο τους, απευθυνόμενοι στο Εκτελεστικό λένε:
«Σεβαστή Διοίκησις! Ημείς εχάσαμεν μαζί με την πατρίδα και τας οικίας μας. Είδομεν τους συγγενείς μας εσφαγιασμένους και ενταύθα από αρχής του ιερού αγώνος αγωνιζόμενοι, τρέφομεν αυτάς τας ελπίδας του ν’ ανακτήσωμεν την πατρίδα ελευθέραν» .Μέσα σε 3,5 γραμμές όλες οι ελπίδες και ο πόθος του λαού μας.
Μάλιστα είχε ξεκινήσει και μια προσπάθεια επαναστατική από Κύπριους που είχαν διαφύγει στην Ελλάδα από τις σφαγές στην Κύπρο, αλλά δυστυχώς έγινε αντιληπτή από την Κυβέρνηση που είχε ήδη δημιουργηθεί στο απελευθερωθέν τμήμα της Πελοποννήσου και έτσι εξέδωσε την αριθ. 16581 διαταγή στις 27 Ιανουαρίου 1826, όπου απέτρεψε τους Υδραίους να συνεργαστούν με τους Κύπριους.
Ευτυχώς έρχεται επιτέλους ένα παρήγορο μήνυμα για το νησί μας από τα χείλη του Καποδίστρια το 1827 που διατυπώνει την άποψη πως στα σύνορα του μελλοντικού κράτους θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν και την Κύπρο. Δυστυχώς για το νησί μας, ο κυπριακής καταγωγής από την πλευρά της μητέρας του Ιωάννης Καποδίστριας δολοφονείται και έτσι μαζεύονται πλέον σωρεία τα δεινά όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για την Ελλάδα και τον ελληνισμό γενικότερα.
Ελένη Χατζηγεωργίου
Πρόεδρος Συλλόγου Κυπρίων Ξάνθης
