Όταν η Οθωμανική Τουρκία αναμείχθηκε το 1914 στον Α! Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας και εναντίον της Αγγλίας, τότε η Αγγλία κήρυξε άκυρη τη Συμφωνία του 1878 με την οποία ενοικίαζε την Κύπρο από τους Οθωμανούς και στις 5 Νοεμβρίου 1914, προσάρτησε την Κύπρο.
Μετά ένα χρόνο περίπου στις 16 Οκτωβρίου 1915 η Μεγάλη Βρετανία προσφέρει την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α! Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών, των Τούρκων και των Βουλγάρων. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του εθνικού διχασμού και η κυβέρνηση Ζαῒμη απέρριψε την προσφορά στις 17 Οκτωβρίου 1915. Αξίζει όμως να δούμε τι διαδραματιζόταν τότε στην Ελλάδα. Οι φιλοβασιλικοί, που εκπρόσωπος της πολιτικής τους παράταξης ήταν ο Ίωνας Δραγούμης αλλά και το στρατιωτικό επιτελείο του Ιωάννη Μεταξά υποστηρίζουν τον γερμανο-αυστριακό άξονα, το ίδιο υποστηρίζει και ο φιλογερμανός βασιλιάς Κωνσταντίνος και έτσι εξαναγκάζουν τον Βενιζέλο που στήριζε τον Αγγλογαλλικό άξονα σε παραίτηση, την θέση του παίρνει ο Ζαίμης και απορρίπτουν τη προσφορά της Κύπρου από την Αγγλία και έτσι η Ελλάδα αποφεύγει τον πόλεμο προσωρινά βέβαια. Βέβαια η διαμάχη Βενιζέλου και παλατιού δεν ξεκίνησε το 1915 αλλά πολύ νωρίτερα από την εποχή της Επανάστασης των Κρητικών ενάντια στους Τούρκους και των διπλωματικών αγώνων για ένωση της Κρήτης στον ελληνικό εθνικό κορμό, κάτι βέβαια που έγινε επίσημα με την κήρυξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου τον Οκτώβρη του 1912.
Αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πλέον είναι ότι εάν η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο στο πλευρό των Άγγλων, των Γάλλων και των Ρώσων γινόταν έγκαιρα και όταν της ζητήθηκε, θα είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση και της Κύπρου. Δυστυχώς για τον ελληνισμό, δυστυχώς για το αιματοβαμμένο νησί μας που η προσφορά του ήταν τεράστια σε όλους τους αγώνες του έθνους, οι γερμανοκινούμενες δυνάμεις προτίμησαν τα εξυπηρετήσουν για άλλη μια φορά τη Γερμανία αλλά και την Τουρκία και έτσι χάθηκε η μεγάλη αυτή ευκαιρία για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Βέβαια το ηθικό των Κυπρίων και οι ελπίδες τους αναπτερώθηκαν όταν η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο, και ιδιαίτερα όταν ανέλαβε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ιδιαίτερα όταν στις 9 Ιανουαρίου 1918, ο Βενιζέλος δηλώνει στον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα λόρδο Γκράνβιλ πως είναι απόλυτα πεπεισμένος ότι, σαν τελειώσει ο πόλεμος, η κυβέρνηση της Βρετανίας δεν μπορεί παρά να παραχωρήσει τη Μεγαλόνησο στην Ελλάδα, ύστερα από τόσες διακηρύξεις που έχει κάνει η Βρετανία υπέρ της αυτοδιάθεσης των λαών, υπέρ της διακυβέρνησης σύμφωνα με την αρχή των εθνοτήτων και με τη συναίνεση των διοικουμένων.
Όπως ήταν φυσικό επόμενο οι Έλληνες της Κύπρου συνεχώς με τηλεγραφήματα και υπομνήματα μετέφεραν το αίτημα τους στον Έλληνα Πρωθυπουργό όπως μεριμνήσει και για την δική τους εθνική αποκατάσταση. Μάλιστα αμέσως μετά τον πόλεμο αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ! και όλους τους Έλληνες Κύπριους βουλευτές του νησιού, μετέβησαν στο Λονδίνο, το ταξίδι αυτό έμεινε γνωστό ως «το ταξίδι της πρεσβείας». Περιελάμβανε ακόμη αυτό το ταξίδι και την μετάβαση τους και στο Παρίσι όπου γινόταν η Διάσκεψη Ειρήνης, στο περιθώριο της οποίας συναντήθηκαν και με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος τους ανακοίνωσε τον Αύγουστο του 1920, την οριστική απόφαση του Λονδίνου για μη παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα, το οποίο ανακοινώθηκε και από το σχετικό Αγγλικό Υπουργείο των Αποικιών στις 26 Οκτωβρίου 1920.
Κάπου οι Άγγλοι έπαιζαν ένα περίεργο παιχνίδι με τις ελπίδες του κυπριακού λαού, δίνοντας ελπίδες και διαψεύσεις ταυτόχρονα. Στις 13 Μαίου 1919 , στο Συνέδριο της Ειρήνης, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόυντ Τζωρτζ δήλωσε ότι: «Επιθυμία μου είναι να δώσω το νησί της Κύπρου στην Ελλάδα». Όπως ήταν φυσικό επόμενο ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος έσπευσε να αποδεχτεί την προσφορά, εκφράζοντας μάλιστα και την ευγνωμοσύνη της χώρας του, αλλά και διαβεβαιώνοντας τον Άγγλο πρωθυπουργό ότι η αποδοχή αυτή ισχύει ακόμη και στην περίπτωση που οι Βρετανοί θα ήθελαν να διατηρήσουν την επικυριαρχία τους σε κάποιο από τα λιμάνια του νησιού και σε έκταση ανάλογη για ένα ή δύο αεροδρόμια, έπειτα από δική τους επιλογή. Κι ακόμη, δηλώνει ότι σε περίπτωση πολέμου, η Βρετανία θα είχε την εξουσιοδότηση να χρησιμοποιήσει «ολόκληρο το νησί σαν βάση για τις στρατιωτικές, ναυτικές και αεροπορικές επιχειρήσεις της».
Βέβαια αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, γιατί η Κύπρος για την Αγγλία ήταν ένα καθαρά στρατηγικό σημείο που εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί ακόμη μέσω των βάσεων τα συμφέροντα της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι παρ’ όλες τις προσπάθειες του Βενιζέλου με τον τότε πρωθυπουργό της Αγγλίας που ήταν φιλικά προσκείμενος του και στήριζε το να δοθεί η Κύπρος στην Ελλάδα, δεν είχαν αποτέλεσμα γιατί τόσο το Φόρειν Όφις όσο και το Γενικό Επιτελείο, δεν έπαυαν να υπογραμμίζουν την σκληρή πραγματικότητα: η Κύπρος ήταν απαραίτητη για τις βρετανικές επικοινωνίες στον δρόμο προς τη Μέση Ανατολή και τα πετρέλαιά της. Είναι χαρακτηριστική και η επιβεβαίωση της μη παραχώρησης της Κύπρου στην Ελλάδα, που εδόθη από τον Άγγλο Υπουργό Εξωτερικών Κέρζον στο Βενιζέλο όταν επισκέφθηκε το Λονδίνο τον Αύγουστο του 1920, «η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος δεν έχει την πρόθεση να παραδώσει το νησί σε κανέναν».
Βέβαια οι Βρετανοί εύρισκαν και μια άλλη δικαιολογία ότι η Κύπρος δεν τους ανήκε τυπικά ακόμη. Όμως κι αυτό το τυπικό μέρος το τακτοποίησαν, όσο και φαίνεται περίεργο, στην Συνθήκη της Λοζάνης το 1923 όπου γίνεται αναφορά στην Κύπρο, μάλιστα η Τουρκία παραιτήθηκε, από όλα τα δικαιώματα της πάνω στο νησί. Έτσι δύο χρόνια αργότερα την 1η Μαίου 1925 η Αγγλία ανακηρύσσει την Κύπρο ως αποικία του στέμματος.
Ελένη Χατζηγεωργίου
Εκτοπισθείσα από Κάτω Ζώδια
