Μετά το καταπληκτικό 1941, ο Θωμάς Εξάρχου επιστρέφει με ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό, γεμάτο φως, που θα αφήσει εποχή. Ένα ταξίδι επιστροφής στον χρόνο και τον τόπο με τις μονογραφίες δύο επικών προσώπων της Πόλης-Αγοράς της Ξάνθης, που η ζωή τους ταυτίστηκε με την μοίρα αυτού του τόπου. Μία ακόμη δημόσια επιβεβαίωση ενός σταθερού λόγου.
Ενός σημείου αναφοράς που λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Βιβλίο κομβικής σημασίας για την επαφή με τις δύο μεγάλες αναπόσπαστες μορφές του τοπίου και της ζωής της Πόλης-Αγοράς της Ξάνθης, στις δύσκολες εποχές φτώχειας και ταπείνωσης.
Βιβλίο διαυγές και διορατικό, προσανατολισμένο στην ακτινοβολία και το έργο των δύο ξεχωριστών προσωπικοτήτων. Ένα βιβλίο που ανασυσταίνει την χρονική πορεία της δημιουργίας και της προσφοράς των δύο μεγάλων ανδρών, με ένα πλήθος ιστορικών πληροφοριών. Με μία αφηγηματική διαδικασία τέτοια, που δίνει στον συγγραφέα την ευκαιρία να παίζει με το μυαλό του αναγνώστη.
Μία άσκηση ερμηνείας των κρυμμένων γνωρισμάτων, που αποκαλύπτει και συνθέτει τα πορτρέτα των δύο Ξανθιωτών με άδολες προθέσεις και χωρίς προκαταλήψεις. Ανάργυρος Σιγάλας και Άριστος Χασιρτζόγλου. Τολμηροί και πρωτότυποι. Μορφές αυθεντικές, ανθεκτικές, υπάκουες, με μια πλεύση όλο χάρη, που θα ζήλευαν σήμερα όλα τα ματαιόδοξα νεόπλουτα βιβλιάρια.
Μορφές που τα χνάρια τους δεν χάνονται στον χρόνο χάρη στην οξύνοια του Θωμά. Πρόσωπα που κατάφεραν να ιππεύσουν το όνειρο της πραγματικότητας χωρίς να παγιδευτούν στα συντρίμμια της πόλης. Ευεργετικοί, χωρίς πομπώδεις χειρισμούς, συνέβαλαν με το σφρίγος τους και την δυναμικότητά τους στην εκ νέου φυσιογνωμία της Πόλης. Άλλοτε ορατοί, συνήθως αόρατοι, αλλά πάντως παρόντες, είναι η συνείδηση που ξυπνάει, προκαλώντας ρήγματα στον σύγχρονο στοχασμό μας.
Το βιβλίο είναι ένας ακόμη πύργος αντίστασης στην αντιπαράθεση της μνήμης, δια του έντυπου λόγου, με την καθημερινή εκδήλωση λατρείας της παράλογης εντόπιας σύγχυσης των αγανακτισμένων ψηφοφόρων. Εξαιρετικό το εξώφυλλο και με πολλά υποσχόμενα το οπισθόφυλλο. Το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του βιβλίου κοσμούν δύο αρχιτεκτονικά έργα, γνωστά για την αξία τους σε αρκετούς Πολίτες αλλά άγνωστα στους περισσότερους εποίκους.
Δύο στοχαστικές προσπάθειες συνέχειας και εξέλιξης από το παρελθόν προς το μέλλον, σπάνιας ευαισθησίας και αρχιτεκτονικού γούστου. Στο εξώφυλλο Αρχοντικό του Δημητρίου Χασιρτζόγλου του Κυριάκου. Στο οπισθόφυλλο το λησμονημένο εξοχικό του Ανάργυρου Σιγάλα, χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Πάνω στον αστικό χάρτη μιας Ξάνθης οικιστικά αδιάφορης, ανάμεσα σε εργολαβικές φρικαλεότητες και σε μελλοντικές ανοικοδομήσεις, ένα οικιστικό στολίδι στέκει εδώ και πολλά χρόνια, επιτρέποντας την ονειροπόληση, φυσικών εικόνων, οικογενειακών περιστάσεων και ιστορικής παρουσίας. Ένα αυθεντικό κτίριο που ξεχωρίζει σαν τη μύγα μέσα στο γάλα.
Πολύτιμο και σπάνιο, σχεδιασμένο από τον Έρνστ Τσίλλερ. Σκορπίζει εδώ και χρόνια μια χαρακτηριστική μυρωδιά, γεννώντας μεγαλύτερες προσδοκίες για την διεύρυνση του αρχιτεκτονικού χάρτη της Πόλης-Αγοράς της Ξάνθης. Ζωντάνεψε χάρη στην εξωστρεφή αγάπη του ιατρού Ιωάννη Αγκόρτζα, που κατάφερε να νικήσει στα γραφειοκρατικά αλώνια την τοπική βαρβαρίλα, δίνοντας με το όλον του μία ώθηση στην πολιτιστική αναβάθμιση της βιασμένης οικιστικά περιοχής.
Ανάργυρος Σιγάλας και Άριστος Χασιρτζόγλου. Κοσμοπολίτες στον πνεύμα και την αντίληψη. Εκπρόσωποι μιας νοερής και υπαρκτής Ξάνθης, αυτής της σοφίας και της προσφοράς.
Με εκτίμηση
Μιχάλης Σπανίδης
