«Ξάνθη, Σάββατο 14 Ιουνίου 1941. Η Βουλγαρική Διοίκηση μες την νύχτα αφαιρεί από τη θέση του το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη. Το σπίτι μου βρίσκεται σε απόσταση 80 περίπου μέτρων από τη θέση του Ηρώου. Η εργασία της αλυσίδας του βαρούλκου ακούγεται ευκρινώς την μέρα, πολύ περισσότερο την νύχτα. Όλη η οικογένεια ακούει την αλυσίδα η οποία περιστρέφει τον κύλινδρο.
Το πρωί δεν υπάρχει το Ηρώο. Όπως διαπιστώθηκε μεταπολεμικά το πέταξαν στο λιμάνι του Πόρτο Λάγος όπου μια βυθοκόρος βρήκε το κεφάλι του στρατιώτη. Φυλάσσεται τώρα στην αποθήκη του Δήμου Ξάνθης. Έγιναν συλλήψεις την επομένη, Ελλήνων. Η κατηγορία: έκλεψαν το Ηρώο για να συκοφαντήσουν την Βουλγαρική Κυβέρνηση». Αυτή είναι η προσωπική μαρτυρία του ιστοριοδίφη-ερευνητή Θωμά Εξάρχου από το πρόσφατο βιβλίο του «Ξάνθη 1941, η καθημερινή ζωή και ιστορικά στοιχεία».
Και τα πράγματα έχουν ακριβώς έτσι όπως τα μαρτυρεί ο Θωμάς. Η καταστροφή του μνημείου, υπήρξε το πρώτο βαθύτερο αποτύπωμα των Βουλγάρων στην Πόλη-Αγορά της Ξάνθης. Σε συνδυασμό μάλιστα με την αποκαλυπτόμενη καθημερινά ιδεολογία τους, προμήνυε τα επαίσχυντα κτηνώδη μέλλοντά τους σε όλη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις συκοφαντικές ενέργειες των κατοχικών Βουλγάρων, όπου λίγο αργότερα μέσα σε μια νύχτα θα μεταλλαχθούν δια μαγείας σε συντρόφους, συναγωνιστές και σε πρότυπα δημοκρατίας.
Τρομάρα και αλί σε εμάς όχι σε αυτούς. Σε εμάς τους ιθαγενείς που άστρο λαμπρό της κομματίλας μας, ευλαβικώς σε θυρανοίξια τους αγιοποίησε. Σε εμάς τους λαθρομετανάστες του εγωισμού με ελληνική προβιά. Όμως, το πλήρωμα του χρόνου αν και καθυστέρησε 70 και χρόνια, ήρθε. Μία αθόρυβη εισβολή, χωρίς ανακριτές προβολείς παρακολούθησης, πέρα από τα θραύσματα ενός βασανισμένου παρελθόντος. Το βλέμμα του αγνώστου στρατιώτη επιστρέφει στον γενέθλιο μητρικό του τόπο.
Ένα γλυκό, ειλικρινές βλέμμα απορίας για την νιότη που χάνεται, δίνει στο πρόσωπο του αγνώστου μαχητή, το φώς και την δυναμική ενός συμβόλου ελπίδας, συμπαρασύροντας στην ακρίβεια συναισθημάτων την θυμωμένη μας απόγνωση. Σε μια πόλη που απορίας άξιον, εξακολουθεί να θέλει να παλεύει ακόμη μεταξύ αισθητικών αναψυκτηρίων και φαντασιωμένων τάλεντ σόου.
Εδώ λοιπόν και μια εβδομάδα, μοιράζει σε δόσεις την εθελούσια μοναξιά του, καθώς αναμένει τις λερναίες παραφυάδες, που επιδιώκουν ακόμη και τώρα ο ιστός και ο αχός της πόλης να εξακολουθεί να τους περιβάλει. Εύγε στους οπλίτες-συμπολίτες μου, άτομα με σκέψη, γνώση, δημιουργικότητα και έναν πολύτιμο κοσμοπολιτισμό, του αξιόμαχου ΠΑΚΕΘΡΑ, ανήσυχου και ενεργού, που εδώ και χρόνια συλλέγει ψηφίδες της ιστορίας, καταγράφει ζωντανές μαρτυρίες και αποκαθιστά την άλλοτε εξορισμένη και άλλοτε εξοστρακισμένη μνήμη, δουλεύοντας με έναν τρόπο πρωτότυπο, πολύτιμο και αποτελεσματικό, που αναζητάει και ρισκάρει.
Δύσκολο το εγχείρημα, με προσεκτικά βήματα η μεταφορά. Ευρυχωρία ψυχής, για μια πόλη ανοικτή, με πολίτες ανήσυχους που δεν αποσύρθηκαν στην μη αντίδραση. Εύγε και στον αγαπητό, άξιο ξανθιώτη, γείτονά μου, Αλή Μουμίνογλου, ιδιοκτήτη της εταιρείας επεξεργασίας μαρμάρων ALSAMAR, για την δωρεά της μαρμάρινης βάσης. Ευκαιρία λοιπόν να ξαναδούμε ανόθευτα και ακηδεμόνευτα τα κατοχικά τεκταινόμενα χωρίς παρωπίδες και εμμονές, αντικειμενικά και σε βάθος.
Με εκτίμηση
Μιχάλης Σπανίδης
