Γράφει η Μ.Δαληκριάδου
H 19η Μαΐου ορίσθηκε, το 1994 από την Βουλή των Ελλήνων, ως ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους για τους 353.000 των Ελλήνων του Πόντου που έπεσαν θύματα μιας απάνθρωπης εθνοκάθαρσης. Με τιμή γιορτάστηκε και στην Ξάνθη – πως και σε όλη την Ελλάδα- στο μνημείο προσφυγικού Ελληνισμού στην πλατεία Ελευθερίας στις 7 το απόγευμα η μέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου παρουσία των τοπικών αρχών αλλά και του Ιερού κλήρου προεξέχοντος του Μητροπολήτου Ξάνθης Παντελεήμωνα ο οποίος πραγματοποίησε επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Αφορμή για ένα νοερά σεργιάνι εκεί που κατοικούν οι ψυχές των λησμονημένων τόπων και ανθρώπων μας. Και σ αυτό το ταξίδι να «δούμε» με τα μάτια του νου και της ψυχής να προβάλλουν τα πρόσωπά τους: γέροντες, μανάδες, βρέφη, κορίτσια και παλικάρια.
Να σεργιανίσουμε στους τόπους που αναδείχθηκαν ιστορικές και πνευματικές προσωπικότητες όπως ο Στράβων ο γεωγράφος, ο Σινωπέας φιλόσοφος Διογένης, ο μαθηματικός Διονυσόδωρος από την Αμισό, ο πρωτεργάτης της αναγέννησης και 1ος εμπνευστής της Ευρωπαϊκής ιδέας Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος κ.α..
Να «μπούμε» στα σπίτια που γεννήθηκαν. Να περπατήσουμε στα σοκάκια και στα χωριά που έχτισαν με τον μόχθο τους. Στις εκκλησιές και στα σχολειά τους. Να τριγυρίσουμε στα καπνοχώραφα και στα περβόλια με τις φουντουκιές. Να ακούσουμε τις κουβέντες και το θρόισμα των δένδρων στις αυλές τους. Να ξαπλώσουμε στα γεμάτα μοσχομύριστα αγριολούλουδα παρχάρια.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Για τα θύματα μιας απάνθρωπης Γενοκτονίας από το 1916 έως το 1923. Μιας συστηματικής και μεθοδευμένης εξόντωσης ενός γένους «για την επικράτηση της τουρκικής γλώσσας και την Οθωμανοποίηση δια της βίας όλων των κατοίκων » όπως αποφασίζεται από τους Νεότουρκους σε συνέδριο τους στην Θεσσαλονίκη το 1911.
Η πρώτη φάση ξεκινά αμέσως μετά την σφαγή των Αρμενίων το 1915. Τότε επιβεβαιώνεται η μαρτυρία του Στάθη Χριστοφορίδη που υπήρξε, το 1915, ακούσιος μάρτυρας της σφαγής των αρμενοπαίδων της Τραπεζούντας, όταν οι τούρκοι σφαγείς φώναζαν: «Αμποτε και ς’ σού Ρωμανίων! Ατουνούς πα’ αέτς’ θα ‘φτάμε!» (Αμποτε και στων Ελλήνων! Και αυτούς έτσι θα κάνουμε).
Κάτω από την καθοδήγηση Γερμανών συμβούλων και με ηθικούς αυτουργούς τον γερμανό πρέσβη Βανγκενχάιμ και το στρατιωτικό επιτελείο υπό τον στρατηγό Λίμαν φον Σάντερς. εφαρμόζονται σκληρότεροι και αποτελεσματικότεροι τρόποι εξόντωσης.
Τα τάγματα εργασίας, τα γνωστά «αμελέ ταμπουρού» με ανελέητους ξυλοδαρμούς και εκτελέσεις, ο λευκός θάνατος με τις μαζικές εξορίες γυναικόπαιδων που περιφέρονται χωρίς λόγο και σκοπό στα βουνά και στις ερήμους με ζέστη και πολικό ψύχος χωρίς ρουχισμό και τροφή, οι δίκες με κατασκευασμένες κατηγορίες και αποφάσεις, οι επιτάξεις και αρπαγές είναι οι νέες μορφές εξόντωσης.
Στις 19 Μαΐου του 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στην Σαμψούντα και μπαίνει σε εφαρμογή η σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας. Για την επικράτηση του κεμαλισμού χρησιμοποιήθηκαν στρατιωτικά, πολιτικά και «θεσμικά» μέσα.
Χρόνια γεμάτα με κλάμα και μοιρολόγι. Με αγωνία και δράμα. Με ανείπωτα αίσχη και βανδαλισμούς. Με κλαυθμούς και οδυρμούς. Με εξορίες, κακουχίες και εκτοπισμούς. Με την μυρωδιά του θανάτου απλωμένη πάνω στον Πόντο μας. Με τον σπαραγμό του αποχωρισμού. Με προσωπικές ιστορίας «επώνυμων» αλλά και των απλών «ανώνυμων» ανθρώπων που φέρνουν ρίγη στην ψυχή μας.
Ιστορίες που προστίθενται στην «χιονοστιβάδα» στοιχείων που επιβεβαιώνουν το έγκλημα της Γενοκτονίας.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Για το ηρωικό αντάρτικο του Πόντου. Για τους απλούς ανθρώπους, κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφους, που αντιστάθηκαν στην τουρκική βία, ενέπνευσαν χιλιάδες αφοσιωμένους μαχητές και έσωσαν χιλιάδες άμαχο πληθυσμό.
Η οργάνωση αντάρτικών ομάδων ήταν αποτέλεσμα της βίαιης επιστράτευσης των Χριστιανών, της αποστολή τους σε τάγματα εργασίας, της βάναυση μεταχείρισης τους, της τρομοκρατίας, των εξοριών, των κρεμασμένων κορμιών, των πυρπολήσεων των χωριών, των βιασμών, των δολοφονιών που αύξησε το κύμα των φυγάδων. Έτσι « […] οι σχηματισμοί ανταρτικών σωμάτων, χρησιμεύουν ως προσχήματα διά τούς Τούρκους διά μίαν εκτεταμένην γενικήν καταδίωξιν τού ελληνικού στοιχείου μέ τήν έκδηλον τάσιν νά εξοντώσουν ολοσχερώς τούς Έλληνας, ως εχθρούς τού κράτους, όπως προγενεστέρως καί τούς Αρμενίους. […](Αναφορά του Υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας προς το Βερολίνο.)
Δεκάδες οι γενναίες μορφές των ανταρτών. Ο Αντών πασάς (Χατζηελευθερίου Αντώνης), ό Ιστίλ Αγάς (Στυλιανός Κοσμίδης), ο Κισά Μπατσάκ (Κυριάκος Παπαδόπουλος), ο Πίτς Βασίλ (Βασίλειος Τσαουσίδης),ο Βασίλ Ουστά (Βασίλειος Ανθόπουλος), η Πελαγία Εξούζογλου, ο Καπετάν Ευκλείδης (Κουρτίδης Ευκλείδης), ο Κοτζά Αναστάς (Παπαδόπουλος Αναστάσιος)και άλλοι πολλοί.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Για την συγκλονιστική ανιστόρηση του δράματος ενός λαού και ενός τόπου, της γης του Πόντου, που για 3000 περίπου χρόνια υπήρξε το θερμοκήπιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε και διατηρήθηκε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και η Ορθοδοξία.
Για αυτήν την φτερούγα του Ελληνισμού που αν και βρέθηκε ως κατακτημένος λαός σε ευρύτερα σύνολα διατήρησε τη γλώσσα του, την εθνική του συνείδηση. Ένα αντιστασιακό φαινόμενο. Γιατί αντίσταση δεν είναι μόνο να πάρεις τα όπλα και να ανέβεις τα βουνά. Αυτό ίσως είναι σχετικά εύκολο πράγμα. Το πρόβλημα είναι να μείνεις αυτό που είσαι, και αυτό βέβαια συνδυάζεται με την πολιτισμική συνέχεια του ελληνισμού. Με την διατήρηση της εθνικής ενότητας και συνείδηση της ενότητας αυτής. Μέσα από την γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα. Και ο Ελληνισμός του Πόντου είχε συνείδηση της ταυτότητάς του αυτής, η οποία του επέτρεψε να αντισταθεί, να αντισταθεί στην απορρόφηση από άλλους λαούς, οι οποίοι ήταν κατακτητές του.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Για τους ελληνικούς πληθυσμούς που, όταν ήλθε το τέλος, πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς κραδαίνοντας την ψυχή που τους είχε απομείνει και το όνειρο που είχε σκαλώσει στην σκέψη τους.
Αποδεκατισμένες οικογένειες φορτώθηκαν τους μπόγους της θυσίας και μετέτρεψαν τον πόνο τους σε μια καινούργια δημιουργία στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.
Πάμφτωχοι, ταλαιπωρημένοι από τις διώξεις, με το φόβο ακόμη ζωντανό μέσα τους, κουβαλώντας όμως τις παραδόσεις και το παρελθόν, εγκαταστάθηκαν δίχως να χάσουν το θάρρος τους, εδώ κι εκεί στη νέα ελληνική πατρίδα.
Σκόρπισαν σε χωριά και πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, στους συνοικισμούς της πρωτεύουσας και σε άλλες περιοχές.
Μοναδικό εφόδιο η αυτοπεποίθηση, η αισιοδοξία, η αγάπη στη γη, τα γράμματα και τις τέχνες. Το φτωχικό και άγονο χώμα της καινούργιας γης τους μεταμορφώθηκε σε αφράτη και γόνιμη γη. Πότισαν με ιδρώτα και δάκρυα τα σπαρτά τους. Πράσινη ευλογία όλες οι εκτάσεις με αμέτρητα καρποφόρα δέντρα, περιβόλια και πολλά γεννήματα.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους, Γι αυτήν την πατρίδα μας, τον Πόντο, που κάνει και σήμερα τους χιλιάδες Πόντιους να την αναζητούν αν και δεν την γνώρισαν ποτέ παρά μόνο από τα ακούσματα των πατεράδων και των παππούδων τους. Γιατί, η πατρίδα είναι αυτή όπου υπάρχουν οι ρίζες σου, αυτή που έχεις από τα ακούσματα, τις διηγήσεις των προγόνων σου.
Και χάνεται όταν εμείς δεν έχουμε πια την αίσθηση της ρίζας μας, μια ρίζα που κανείς δε θα μας τη θυμίσει, γιατί δεν έχουμε εμείς χωριό να πάμε, ούτε γιαγιά να μας περιμένει εκεί, ούτε καν στους τάφους των δικών μας δε μπορούμε να διαβάσουμε μιαν ευχή.
Τη μνήμη μας μόνοι μας θα την ανακαλύψουμε με οδηγό μερικές σκισμένες φωτογραφίες του 22 και του 24. Μόνο αν προσπαθήσουμε και μόνο αν θυσιάσουμε χρόνο από τη βολή μας γι αυτό. Αλλιώς τίποτα δε θα μπορεί να μας τη δώσει.
Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους, Για να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην μνήμη. Να ξεκαθαρίσουμε το χθες και ότι αυτό αντιπροσωπεύει.
Όχι για να εκδικηθούμε. Μόνον ανάγκη απονομής Δικαιοσύνης στα θύματα, μα και στην ανθρωπότητα ολόκληρη.
«Αν θέλουμε να ζούμε σε μια πραγματικά δίκαιη κοινωνία, πρέπει να κάνουμε τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε η επιθυμία για διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου να μη μένει μόνο στα λόγια, αλλά να περάσει στην πράξη. Όπως λέγεται συχνά, η δικαιοσύνη είναι τυφλή, αλλά σε αυτή την περίπτωση από τα μάτια της δε θα έτρεχαν δάκρυα, αλλά αίμα. Το αίμα όλων εκείνων που χάθηκαν άδικα στον Πόντο -πολλοί από τους οποίους έμειναν άταφοι- και εκείνων που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.
Η διεθνής αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων από όλες τις χώρες του κόσμου είναι ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα στις μέρες μας. Διότι οι λαοί δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να κλείνουν τα μάτια στις συμφορές των άλλων επειδή δε συμβαίνουν δίπλα τους. Οι Γενοκτονίες δεν αποτελούν γεγονότα του παρελθόντος που δεν αφορούν την σημερινή πραγματικότητα. Εξακολουθούν να συμβαίνουν, πολλές φορές χωρίς να γίνεται ευρέως γνωστό και παρά τη διεθνή κατακραυγή.
Οι τουρκικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να μην παραδέχονται ότι υπήρξε γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Εντούτοις, αντίθετα με ό,τι νομίζουν, αυτή η άρνηση λειτουργεί και σε βάρος τους. Η Τουρκία θα έπρεπε να ακολουθήσει το παράδειγμα ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες παραδέχτηκαν γενοκτονίες που διέπραξαν στο παρελθόν. Να αναλάβει τις ευθύνες της, να ζητήσει συγγνώμη και να εγγυηθεί ότι δε θα επαναληφθούν τέτοιες φρικαλέες ενέργειες. Με την τωρινή στάση της, όχι μόνο δεν δικαιώνονται αυτοί που χάθηκαν, αλλά και οι νέες τουρκικές γενιές κουβαλούν το βάρος ενός αιματοβαμμένου παρελθόντος.
Η διεθνής αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου θα μπορούσε να διδάξει, και να αποτρέψει παρόμοια γεγονότα στο παρόν και στο μέλλον σε όλο τον πλανήτη. Διότι οι λαοί δε θα πρέπει ποτέ να εφησυχάζουν. Ο λαός που ξεχνάει την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει. Γι’ αυτό άλλωστε και κάθε λαός που έχει υποστεί τέτοια αδικήματα σε βάρος του, δικαιούται όχι μόνο να ζητάει, αλλά να απαιτεί την επίσημη διεθνή αναγνώρισή τους. Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μας έχει διδάξει η ιστορία, είναι ότι αυτή επαναλαμβάνεται. Άρα η μόνη άμυνα είναι η γνώση.
Η 19η Μαΐου αποτελεί πραγματικά μέρα μνήμης και αγώνα για να επέλθει η δικαίωση. Δεν πρέπει να αφήσουμε τα γεγονότα να περάσουν στη λήθη, δίνοντας έτσι σε όσους χάθηκαν ένα δεύτερο θάνατο, αντί για την αναγνώριση και τον φόρο τιμής που αξίζουν για να αναπαυθούν εν ειρήνη». (Μαρία – Μαγδαληνή Δαλεζίου, ΓΕΛ Σύρου. Βραβεύτηκε στον 4ο Πανελλήνιο διαγωνισμό για την Ιστορία του Πόντου).
Αυτή η ιστορία έχει μόνο ένα τέλος.
Την αληθινή δικαίωση.
Γιατί «…οι γενιές που είναι θαμμένες στα πολυχιλιόχρονα χώματα
παραμένουν φρουροί της μνήμης και απαιτούν δικαίωση».
«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις κι ένα αντίστοιχο από το μέλλον» Γ. Σεφέρης
Ρωμανίδης Ν. Θεόδωρος
Σύλλογος Ποντίων Ν.Ξάνθης
