Η Ψυχολογία μέσα από τη ματιά της Φυσικής
Γράφει η Μαρίνα Κατσικίδου Ψυχολόγος ΑΠΘ- Ψυχοθεραπεύτρια Gestal
[email protected]
Βρισκόμαστε σε μια εποχή ανατροπών και εξελίξεων. Όσο αυξάνονται οι γνώσεις τόσο είναι πιο εύκολο να τεκμηριώνουμε απόψεις που κάποτε ήταν απλά φαινομενολογικές ή θεωρητικές. Η επιστήμη βρίσκεται σε μια παράλληλη διαδικασία με την εξέλιξη της αντίληψης του ανθρώπου και το αντίθετο. Οι έρευνες στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών στη Γενεύη (Cern) μας παρουσιάζουν τις νεότερες εξελίξεις στα πειράματα στον άγνωστο μικρόκοσμο. Η πολυετή πίστη στη θεωρία της σχετικότητας άρχισε να αμφισβητείται και να ανατρέπεται με νέα βήματα της φυσικής, νέα και ταυτόχρονα παλιά αν σκεφτεί κανείς πως η κβαντομηχανική έχει ηλικία μερικών δεκαετιών. Δυστυχώς και κάπου καθόλου περίεργο πως οι εκπληκτικές ιδέες της χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να φτάσουν στον κοινό άνθρωπο (όπως με κάποιες ταινίες-ντοκιμαντέρ π.χ. «Τι στο Μπίπ.. ξέρουμε»). Οι διαπιστώσεις πως η θεωρία της κβαντομηχανικής εμπεριέχει συγκλονιστικές ιδέες για τη φύση της σκέψης και της πραγματικότητας, μας επιτρέπει να τις συσχετίζουμε με μια παράλληλη διαδικασία στην εξέλιξη της ψυχολογίας.
Έτσι σύμφωνα με τον Δανό εξαιρετικό φυσικό Niels Bohrn, (ο οποίος διαφώνησε με τη δήλωση του Einstein πως «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια») έχει διαπιστωθεί πως σε ατομική κλίμακα η αβεβαιότητα είναι πραγματικά εγγενής ιδιότητα της φύσης. . Ο Heisenberg ένας από τους θεμελιωτές της θεωρίας « Η αρχή της αβεβαιότητας», διαπίστωσε πως δεν μπορούμε να ξέρουμε ταυτόχρονα τη θέση και την ταχύτητα ενός ατόμου ή ηλεκτρονίου παρά μόνο ξεχωριστά αυτά τα δύο δεδομένα, δηλαδή της θέσης ή της κίνησης. Με αυτό μπορούμε να πούμε πως είναι αποκλειστικά η απόφαση του παρατηρητή τι θα επέλεγε να παρατηρεί, από εδώ βγαίνει και η πασίγνωστη έκφραση πως τελικά ο παρατηρητής διαμορφώνει της πραγματικότητα του.. αναλόγως του σκοπού της παρατήρησης! Ο Niels Bohr ισχυρίζεται πως ο ασαφής και νεφελώδης κόσμος του ατόμου γίνεται συγκεκριμένη και σαφής πραγματικότητα τη στιγμή που θα παρατηρηθεί. Όταν το άτομο δεν παρατηρείται δεν είναι πράγμα αλλά φάντασμα και υλοποιείται μόνο με την παρατήρηση! Έτσι πρέπει να ξέρει κανείς από πριν τι θέλει να μάθει.. (σκεφτείτε.. αν δηλαδή θέλετε να μάθετε τη θέση ή την κίνηση του ατόμου και από σκοπιά της ψυχολογίας αν θέλετε να επικεντρωθείτε στο να έχετε μια ευτυχισμένη ζωή, αναλόγως επιλέγετε μια θετική στάση ζωής ή το αντίθετο!). Το σημαντικότερο είναι πως η πραγματικότητα που προκύπτει από την παρατήρηση δεν είναι ανεξάρτητη από τον παρατηρητή ούτε φυσικά από τις επιλογές που θα κάνει στο τι θέλει να παρατηρήσει ή να καταγράψει ή δηλαδή να Ζήσει!
Με τα παραπάνω μπορούμε να πούμε πως η Ψυχολογία ακουμπάει τη διάσταση της Φυσικής με το να επικεντρώνεται στις δυνατότητες που μπορεί να έχει ένας παρατηρητής ή άνθρωπος με την στάση του για την πορεία της ζωής του. Η έμφαση στη δύναμη της στάσης ζωής και την ελευθερία των επιλογών του ανθρώπου, μας επιτρέπει να πιστεύουμε πως μπορεί κανείς να κατορθώσει στόχους παρόλο που τα γεγονότα μπορεί να δείχνουν το ανέφικτο! Έτσι αν κάποιος πιστέψει βαθειά πως θέλει να αλλάξει ριζικά τη ζωή του είναι σαν να βοηθάει στην υλοποίηση αυτής της πραγματικότητας μέσα από νεφελώδη κόσμο των πολλοστών πιθανοτήτων!
Εδώ θα ήθελα να θυμηθούμε τη ζωή, ενός εξαιρετικού Ψυχίατρου-Λογοθεραπευτή Viktor Frankl, ο οποίος συνέβαλε ουσιαστικά στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία με το βίωμά του στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων. Ο V. Frankl χάνοντας αγαπημένους ανθρώπους και την ελευθερία του, δεν έχασε το κουράγιο και την ελευθερία του πνεύματος του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όχι μόνο επέζησε αλλά και έδειξε πως το νόημα της ζωής μπορεί να βρει ο καθένας όσο και οι συνθήκες είναι τραγικές!
«Όταν δεν μπορούμε να αλλάξουμε μια κατάσταση είναι πρόκληση να αλλάξουμε τους εαυτούς μας και τη στάση μας απέναντι στη μοίρα.»
V. Frankl
Υ.Γ. για όσους θέλουν μα μάθουν περισσότερα προτεινόμενη βιβλιογραφία:
1.«Ο Θεός και η μοντέρνα φυσική» Paul Davies εκδ. Κάτοπτρο,
2. «Το νόημα της ζωής» Viktor Frankl εκδ. Ψυχογιός)
