Ο Θανάσης Μουσόπουλος (Φιλόλογος – Συγγραφέας) μίλησε στην Αλεξανδρούπολη με θέμα «Κοινωνία και Πολιτική» (μέρος β)
Καλεσμένος της Μητρόπολης Αλεξανδρούπολης ο φιλόλογος – συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος μίλησε την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2011 στο Πνευματικό Κέντρο με θέμα «Κοινωνία και Πολιτική». Η εκδήλωση είχε ως θέμα «Εκκλησία και Πολιτική στην Ελλάδα. Ιστορική και φιλοσοφική θεώρηση» και στο πρώτο μέρος μίλησε ο Πρωτοσύγγελος της Ι. Μητροπόλεως Αρχιμανδρίτης κ. Ειρηναίος Λαφτσής – Θεολόγος και διδάκτορας της Ιατρικής, εξετάζοντας το θέμα από την πλευρά της εκκλησίας. Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης ο κ. Μουσόπουλος αναφέρθηκε στις σχέσεις κοινωνίας και πολιτικής, καθώς και στις έννοιες δικαίου και ελευθερίας στα πλαίσια της Δημοκρατίας, πώς ήταν στην αρχαιότητα και πώς έφτασαν στις μέρες μας, γιατί η Δημοκρατία δεν είναι πολίτευμα, είναι τρόπος ζωής. Την όλη εκδήλωση στην οποία παραβρέθηκαν βουλευτές του Έβρου, ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης και πλήθος κοινού, άνοιξε ο Μητροπολίτης κ. Άνθιμος που στο τέλος συγχάρηκε από το βήμα τους ομιλητές και πρόσθεσε και τις δικές του σκέψεις.
Το Δίκαιο υπάρχει σε κάθε κοινωνική εκδήλωση και είναι το θεμέλιο κάθε πολιτείας. Ο Πλάτωνας όπως και οι αρχαίοι γενικότερα θεωρούσαν το δίκαιο ως αρμονία και ρυθμό, ευρυθμία, ενώ ο Πίνδαρος διατυμπανίζει πως «Βάθρον πόλεων ασφαλές δίκα». Για να συνδυάσουμε όσα υποστηρίζει ο Μπερξόν, διαπιστώνουμε ότι στην υπακοή των γραπτών νόμων υπάρχει ετερονομία, ενώ όταν ενεργούμε από ελεύθερη εσωτερική επιλογή οδηγούμαστε στην αυτονομία. Γι’ αυτό το δίκαιο συνδέεται με την ελευθερία.
Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος, με τη δημιουργία της κοινωνίας / πολιτείας περιόρισε την ελευθερία του – υπάρχει μια άτυπη συμφωνία πολιτών / ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Με ποιον όρο όμως ; Παραχωρώντας οι πολίτες τμήμα της ελευθερίας, δικαιούνται θετικές παροχές από το κράτος. Μιλούμε για το λεγόμενο κράτος δικαίου και κοινωνικό κράτος. Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα εργασίας, ίση αμοιβή για ίση εργασία, κοινωνική ασφάλιση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σύνταξη, προστασία της μητρότητας, της οικογένειας, των ανηλίκων και των αδυνάτων.
Η ολοκληρωμένη δημοκρατία μπορεί να εξασφαλίζει πολιτική, κοινωνική και οικονομική δημοκρατία. Καμιά μορφή δημοκρατίας δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς τις άλλες τις δύο άλλες.
Η Δημοκρατία είναι ιδανικό πολίτευμα και τρόπος ζωής μόνο όταν εξασφαλίζεται οικονομική και πνευματική βάση. Για να ολοκληρωθούν οι προϋποθέσεις για την εδραίωση της πολιτικής δημοκρατίας, πρέπει αναμφισβήτητα να εξασφαλιστεί ένα σχετικά υψηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο. Ένα ανοικτό και ελεύθερο πολίτευμα όπως η δημοκρατία απαιτεί αυτοσυγκέντρωση και αυτοέλεγχο. Οι πολίτες χρειάζεται να έχουν παιδεία και μόρφωση. Όταν υπάρχει μεγάλη οικονομική και μορφωτική απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους ενός κοινωνικού συνόλου, τότε η Δημοκρατία είναι ευάλωτη και στη συνείδηση των πολιτών η δημοκρατία δεν παραμένει ως η βασική προϋπόθεση για την ευτυχία τους. Στη δημοκρατία όλοι συμμετέχουν άμεσα και δημιουργικά στη λειτουργία του κοινωνικού συνόλου.
Όμως τα 4 Κ εκφράζουν την παθογένεια του σύγχρονου πολιτικού συστήματος – παγκόσμια, όχι μόνο στην Ελλάδα – και βέβαια της δημοκρατίας. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πολλά άλλα στοιχεία.
1. Κεφαλαιοκρατία – Καπιταλισμός
2.Καταναλωτισμός
3. Κατεστημένο
4. Κρίση σύγχρονου πολιτισμού
Με τον Καπιταλισμό – αυτό το οικονομικό σύστημα κυριαρχεί παγκόσμια μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού μοντέλου – θεός είναι η ιδιοκτησία και το χρήμα. Όλα κρίνονται με βάση την οικονομική απόδοση. Ο καπιταλισμός ως σύστημα βασικά χρησιμοποιείται από το 16ο αι., μετά την κατάρρευση της φεουδαρχίας που επικρατούσε στο Μεσαίωνα. Τα οικονομικά συστήματα έρχονται και παρέρχονται – αυτό είναι σημαντικό. Ο καπιταλισμός περνάει βαθιά κρίση. Πιστεύω μάλιστα ότι και εμείς διερχόμαστε ένα ιδιότυπο «Μεσαίωνα». Κάποτε και ο Καπιταλισμός θα ανατραπεί.
Ο Καταναλωτισμός της εποχής μας, αχαλίνωτος, επιτείνει τα προβλήματα. Όλα τα κρίνουμε με τα υλικά αγαθά και αξιολογούμε τους ανθρώπους ανάλογα με την οικονομική τους ευχέρεια. Το «έχειν» θεωρείται σημαντικότερο από το «είναι», για να μην πούμε ότι τούτα τα δύο ταυτίζονται, με ολέθρια κοινωνικά αποτελέσματα.
Κατεστημένο, είναι ένα σύνολο παραγόντων που συναποτελούν ό,τι κρατεί μέσα σε μια μικρή ή μεγάλη κοινωνία.
Ορισμένη κοινωνική τάξη ή ομάδα με συμφέροντα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά ελέγχει και εξουσιάζει μια χώρα ή περιοχή. Τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, τα «συγκοινωνούντα δοχεία» συμφερόντων εκφράζονται στην κρίση και προκαλούν την κρίση – για να μιλήσουμε και για τα σύγχρονα δικά μας φαινόμενα.
Και το τέταρτο Κ, η Κρίση πολιτισμού : η τεράστια ανάπτυξη της τεχνολογίας δε συμβαδίζει με την πνευματική πρόοδο του ατόμου. Ο άνθρωπος στις μέρες μας υπερεκτιμά τις υλικές αξίες και περιφρονεί τις πνευματικές και ηθικές.
Για να προσεγγίσουμε τα θέματα της πολιτικής, επιστρέφουμε στο κράτος, στο ρόλο του και στις υποχρεώσεις πολιτών. Το κράτος είδαμε ότι φροντίζει για τους πολίτες (εκπαίδευση, πρόνοια, υγεία, δικαιοσύνη, ασφάλεια, προστασία ατομικών ελευθεριών) και οι πολίτες έχουν κάποιες υποχρεώσεις. Οφείλουν να υπακούνε στους νόμους, να πληρώνουν φόρους, να υπηρετούν στο στρατό, να ψηφίζουν, να συμμετέχουν στα κοινά.
Η λειτουργία του κράτους και η συμμετοχή των πολιτών, ανήκει στο μεγάλο κεφάλαιο της πολιτικής. Κατά τον Αριστοτέλη, πολιτική είναι «η κυριωτάτη των επιστημών τα καλά και τα δίκαια σκοπουμένη». Στις μέρες μας όμως η πολιτική δεν έχει ηθικές αρχές (ο σκοπός αγιάζει τα μέσα). Επικαλείται την ηθική και το δίκαιο, ιδιαίτερα μάλιστα τις ανθρωπιστικές αρχές, ακριβώς για να τις καταπατήσει.
Δεν έχουμε πολιτικούς με αξίες και ιδανικά, αλλά πολιτικάντηδες με αμοραλισμό και δημαγωγία.
Γι’ αυτό, κλείνοντας θα πρέπει να εξετάσουμε την ευθύνη και των πολιτών για την κατάντια της κοινωνίας και της πολιτικής. Όταν οι άξιοι πολίτες απέχουν από την πολιτική, την κοινωνία την κυβερνούν οι ανάξιοι και οι άχρηστοι – φρονούσαν οι αρχαίοι – όχι ότι τότε όλα ήταν τέλεια. Αλλά σ’ αυτό είχαν απόλυτα δίκιο. Πολιτικοποίηση, λοιπόν.
Πολιτικοποίηση σημαίνει, σύμφωνα με τον καθηγητή Ι. Μανωλεδάκη, «δημιουργία συνείδησης στον πολίτη για την κοινωνική και οικονομική υποδομή της πολιτικής ομάδας που κυβερνά τον τόπο του και για τον κοινωνικό και οικονομικό προσανατολισμό της εξουσίας που ασκείται απ’ αυτή. Και, κατ’ επέκταση, για τη δική του θέση μέσα στην πολιτική πορεία της χώρας του και για τις δυνατότητές του να επηρεάσει την πορεία αυτή με τη δική του υπεύθυνη συμμετοχή στο δημόσιο βίο».
Θα πρέπει για την πολιτικοποίηση να προσθέσουμε κάποια άλλα στοιχεία, ώστε στο τέλος να διακρίνουμε την πολιτικοποίηση από την κομματικοποίηση.
Πολιτικοποίηση σημαίνει υπεύθυνη επιλογή από τους ίδιους τους πολίτες των αξιότερων αντιπροσώπων του δικού τους πολιτικού προσανατολισμού για τη διαχείριση των κοινών. Πολιτικοποίηση τελικά σημαίνει ανάπτυξη κρίσης και διαλεκτικής σκέψης, κατανόησης των ιδεολογικών αποχρώσεων, ανάληψη πρωτοβουλίας μέσα στους κοινούς χώρους.
Η πολιτικοποίηση ενεργοποιεί και δραστηριοποιεί τα άτομα προς το κοινό συμφέρον, το καλό του συνόλου. Ενισχύει τη συμμετοχή του ατόμου για την επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων και ενθαρρύνει την αμφισβήτηση και τη διαφωνία.
Από την άλλη μεριά, η κομματικοποίηση κατευθύνει το άτομο προς το κομματικό συμφέρον, καλλιεργεί το φανατισμό, το στρέφει προς το ρουσφέτι και το ωθεί στη δογματική στράτευση.
Από τη λέξη πόλις βγήκαν οι λέξεις πολιτική και πολιτισμός, ενώ η λέξη κόμμα παράγεται από το ρήμα κόπτω. Η πολιτική και ο πολιτισμός απευθύνονται στον όλον άνθρωπο και στην όλην κοινωνία, ενώ το κόμμα απευθύνεται σε μέρος και του ανθρώπου και της κοινωνίας. Τα κόμματα είναι ιστορικά μορφώματα, με μια ορισμένη αποστολή, που στο μέλλον θα μετεξελιχθούν για να παίζουν το ρόλο τους. Αλλιώς θα καταργηθούν. Όλα τα ανθρώπινα έρχονται και παρέρχονται.
Οφείλουμε να είμαστε πολιτικοποιημένοι για να συμμετέχουμε στα κοινά, να διαμορφώνουμε την κοινωνία και το μέλλον μας, να μην είμαστε υποχείριο κανενός πολιτικού και κανενός κόμματος. Μη συμμετέχοντας, αφήνουμε στους ανάξιους και στους ιδιοτελείς να λειτουργούν για λογαριασμό μας και σε βάρος μας.
Στην Αρχαία Δημοκρατία δεν υπήρχε κράτος, οι πολίτες συμμετείχαν άμεσα στα κοινά. Σήμερα ανάμεσα στην κοινωνία, στην πολιτική και στο άτομο μπαίνει το παντοδύναμο κράτος που ακυρώνει τις όποιες καλές προθέσεις της κοινωνίας, της πολιτικής και του ατόμου. Το μέλλον του ανθρώπου και των κοινωνιών κλείνεται πάλι στην άμεση και συμμετοχική δημοκρατία. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία της εποχής μας, αξιοποιώντας όλες τις σύγχρονες δυνατότητες – πχ internet – μπορεί να προσεγγίσει σε μια καλύτερη μορφή. Αυτό όμως δεν αρκεί. Απαιτείται μια ισότητα και δικαιοσύνη σε οικονομικό, κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο. Και αναμφίβολα, πέραν από το στοιχείο της αγάπης και το σεβασμό του ανθρώπου, απαιτείται αγάπη και σεβασμός στη φύση και στο περιβάλλον. Αλλιώς, όλα θα τιναχθούν στον αέρα.
