9 NOΕΜΒΡΙΟΥ 1866.
Γράφει ο Αντγός ε.α. Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υδκτής Δ’ΣΣ τ. Πρόεδρος Ενώσεως
Απόστρατων Αξκών.
Η βροχερή νύχτα του Νοέμβρη σκεπάζει το φονικό πεδίο της μάχης και εσίγασε τα όπλα. Οι ελπίδες των πολιορκημένων να σωθούν είναι ελάχιστες. Στο πολεμικό συμβούλιο αποφασίζεται να ζητήσουν βοήθεια από τον Κορωναίο και από τους άλλους καπετάνιους του Αμαρίου και του Μυλοποτάμου. Ο παπα Κρανιώτης και ο Αδάμ Παπαδάκης ανέλαβαν να μεταφέρουν τα σχετικά γράμματα στο κλησήδι Αμαρίου όπου ήταν ο Συνταγματάρχης Κορωναίος.
Με σχοινιά τους κατεβάζουν από το παράθυρο επάνω από τη μικρή πόρτα του νότου και προσποιούμενοι τους Τούρκους πέρασαν από τις τάξεις τους και κατόρθωσαν να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους.
Η βοήθεια του Κορωναίου, όμως, δεν έφθασε ποτέ. Τα μεσάνυχτα είχε γυρίσει ο Παπαδάκης και ξαναμπαίνει στο Μοναστήρι με την βεβαιότητα πως πηγαίνει στο βέβαιο θάνατο. Αναμφισβήτητα είναι ο ηρωικότερος των ηρώων του Αρκαδικού δράματος, γιατί με επίγνωση, ενώ είναι ελεύθερος έξω από την κόλαση της φωτιάς, έξω από το βέβαιο τάφο που τον περίμενε, βάδισε προς τον Γολγοθά του σταθερά και μάλιστα μέσα στο εχθρικό στρατόπεδο.
Το βράδυ η καμπάνα της εκκλησίας καλεί τους πιστούς όχι μόνο στην πίστη, αλλά και στην ελευθερία. Για τελευταία φορά πολεμιστές, γέροι, γυναίκες και παιδιά προσέρχονται και παίρνουν τη θεία μετάληψη. Είναι η δραματικότερη στιγμή των ηρώων που εκούσια προσφέρουν θυσία για την ελευθερία της Κρήτης.
Η 9η Νοεμβρίου ξημερώνει και βρίσκει το Αρκάδι πολιορκημένο. Πρωί – πρωί αρχίζει η μάχη. Οι Τούρκοι μετέφεραν από το Ρέθυμνο δύο βαριά πυροβόλα και τα έταξαν στους στάβλους τους οποίους είχαν καταλάβει.
Η δυτική πύλη υποχωρεί. Η μάχη βρίσκεται στο Ζενίθ. Μέσα στη Μονή βρυχώνται λέοντες, αλλά έξω ορύονται τίγρεις. Ο κρότος των πυροβόλων και των άλλων όπλων, οι άγριοι αλαλαγμοί των Τούρκων, οι κραυγές των γυναικόπαιδων δημιουργούν ένα πανδαιμόνιο που συγκλονίζει ολόκληρη την περιοχή. Ο ηγούμενος ενθαρρύνει τους πολεμιστές και τους λέει « Όσοι θα ζουν όταν θα μπουν οι Τούρκοι να τρέξουν στην πυριτιδαποθήκη για να δώσουν φωτιά και μπαρούτι και να θυσιαστούν παρά να πιαστούν ζωντανοί».
Τα πυρομαχικά εξαντλούνται και οι Τούρκοι μπαίνουν τέλος στο περίβολο και η γιγαντομαχία μεταφέρεται εκεί. Λόγχες, γιαταγάνια, κρητικά μαχαίρια, χτυπούν επάνω στις ανθρώπινες σάρκες. Γυναικόπαιδα έξαλλα, με γοερές κραυγές τρέχουν προς την πυριτιδαποθήκη για την ύστατη θυσία. Γυναίκες αφήνουν τα παιδιά τους και τρέχουν να υπερασπιστούν τους άντρες τους με τα δόντια και τα νύχια τους, τα μόνα όπλα που διαθέτουν.
Δίνεται το σύνθημα της γενικής εφόδου και η αυλή της μονής πλημμυρίζει από τα τουρκικά κεφάλια. Βραδιάζει και τα περισσότερα γυναικόπαιδα είναι συγκεντρωμένα στην πυριτιδαποθήκη. Ο Κων/νος Γιαμπουδάκης με το πιστόλι στο χέρι περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να ανάψει τον πυρσό της ελευθερίας που θα φωτίσει ολόκληρη την οικουμένη, μα θέλει να πάρει μαζί του όσο το δυνατόν περισσότερους Τούρκους.
Η νύχτα πέφτει και τραβά την αυλαία του συγκλονιστικού δράματος. Ο επίλογος ήταν τραγικός:114 άντρες και γυναικόπαιδα έπεσαν αιχμάλωτοι: 3 ως 4 και ανάμεσα και σε αυτούς ο Αδάμ Παπαδάκης διέφυγαν. Οι υπόλοιποι 864 σκοτώθηκαν, εσφάγησαν ή ανατινάχθηκαν στον αέρα.
Ανάμεσα σε αυτούς και ο ηγούμενος Γαβριήλ και ο Γιαμπουδάκης. Από τους Τούρκους σκοτώθηκαν διπλάσιοι, 1500 περίπου νεκροί και τραυματίες.
Στην Αγία Τράπεζα είχαν καταφύγει 37 παλικάρια. Είχαν εξαντληθεί τα πυρομαχικά τους. Οι Τούρκοι το αντιλήφθηκαν και μπήκαν και τους έσφαξαν όλους. Τα πτώματα τους έμειναν εκεί μέσα μέχρι το 1869. Η θέα της ερήμωσης και της καταστροφής υπήρξε απερίγραπτη. ΟΙ Τούρκοι αφού τελείωσαν την καταστροφή, έφυγαν, γιατί δεν μπορούσαν να βλέπουν τη φρίκη.
ΜΕΡΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ:
Ηγούμενος Γαβριήλ Μαρινάκης Καταγόταν από το χωριό Μαργαρίτες Μυλοποτάμου. Στην Μονή οδηγήθηκε σε μικρή ηλικία. Θερμός πατριώτης ανέπτυσσε την επαναστατική ιδέα για την ανατίναξη του τουρκικού ζυγού και την ένωση με την Ελλάδα.
Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης Καταγόταν από το χωριό Άδελε Ρεθύμνης.Ήταν ο πρωταγωνιστής του Αρκαδικού δράματος, ο μπουρλοτιέρης του Αρκαδίου. Για την ανατίναξη ο Γιαμπουδάκης είχε ζητήσει την άδεια του ηγούμένου, ο οποίος και τον προέτρεψε σε αυτήν την πράξη.
Πάνος Κορωναίος Γεννήθηκε στην Κων/πολη το 1809 από τους γονείς που καταγόταν από τους ποταμούς Κυθήρων. Αποφοίτησε από τη σχολή ΣΣΕ με το βαθμό του Ανθλγού (ΠΒ). Χρημάτισε υπουργός Στρατιωτικών με βαθμό του Ανχη, το 1863 και 1864. Όταν έγινε η κρητική επανάσταση, κατέβηκε στο Ρέθυμνο στις 24 Σεπτεμβρίου 1866 και διορίστικε, από τη Γενική Συνέλευση των Κρητικών, Στρατιωτικός Αρχηγός των επαναστατικών δυνάμεων. Μέχρι του θανάτου εξακολουθούσε να δρα σαν μέλος πατριωτικών οργανώσεων. Πέθανε το 1899 με το βαθμό του αντιστράτηγου.
Ιωάννης Δημακόπουλος Γεννήθηκε στο χωριό Βυτίνα Γορτυνίας το 1833. Αποφοίτησε από τη ΣΣΕ με το βαθμό του Ανθστή (ΠΖ). ¨Εγινε ανθυπολοχαγός το 1863. Κατέβηκε στην Κρήτη μαζί με το Συνταγματάρχη Κορωναίο και διορίστηκε Φρούραρχος του Αρκαδίου κατά το ολοκαύτωμα, πιάστηκε αιχμάλωτος, βασανίστηκε και εκτελέστηκε με τη λόγχη στη θέση «Μετοχάκι», 200μ. από τη Ν.Δ. γωνία της Μονής.
