Αφιέρωμα: Αρχοντικά της Παλιάς Ξάνθης
Έρευνα: Νάντια Νάκου
Ενόψει των Γιορτών Παλιάς Πόλης της Ξάνθης σας παρουσιάζουμε αρχοντικά της που όταν τα αντικρίζεις είναι σαν να γυρνάς τη μηχανή του χρόνου και να μεταφέρεσαι σε εκείνες τις ένδοξες εποχές του τέλους του 19 ου και αρχές του 20 ου αιώνα, στην εποχή ακμής της πόλης. Τα παλαιότερα οικοδομήματα είναι χτισμένα από τεχνίτες της Δυτικής Mακεδονίας και της Hπείρου.
ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΙΣΑΑΚ ΔΑΝΙΗΛ: ΣΠΙΤΙ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΣΕ Ο Μ. ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ
Διατηρητέο κτίριο στη γωνία των οδών Ε. Βενιζέλου και Κονίτσης. Το κτίσμα, που κουβαλάει πολλά στοιχεία από το νεοκλασικισμό του 19 ου αιώνα, έχει συνολική επιφάνεια 1538 τ.μ. με τους εξώστες και το πατάρι, αναγέρθηκε μεταξύ 1890 και 1897 και ήταν κατοικία του Εβραίου αργυραμοιβού Σαλβαντόρ Δανιήλ Σααρκότση, εμπόρου φύλων καπνού και αντιπροσώπου της ασφαλιστικής εταιρίας ζωής και πυρός Union de Paris. Μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη το 1924 το Δημόσιο Ταμείο Ξάνθης βεβαίωσε φόρους κληρονομιάς για το χρονικό διάστημα από το 1924- 1931 και προχώρησε στην κατάσχεση του εν λόγω ακινήτου. Ο πλειστηριασμός που ακολούθησε το 1932 καταχωρήθηκε υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου για 790.000 δρχ συμψηφίζοντας το βεβαιωθέν χρέος των κληρονόμων του Δάνιελ. Από το 1932 μέχρι τις 6/4/1941 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε από την Οικονομική Εφορία Ξάνθης και το Δημόσιο Ταμείο και έτσι πήρε το όνομα «Μέγαρο Δημοσίων Οικονομικών».
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτίριο και λόγω του ύψους του δεσπόζει στη γύρω περιοχή. Ρυθμολογικά και τυπολογικά έχει πολλά στοιχεία από το νεοκλασικισμό του 19 ου αιώνα, όπως συμμετρία, κορνιζώματα, γείσα κ.λπ., ενώ παράλληλα υπάρχουν και μορφολογικά στοιχεία από τον εκλεκτικισμό όπως π.χ. ο κλειστός εξώστης προς την οδό Κονίτσης.
Στο αρχοντικό έζησε ο Μάνος Χατζιδάκις μέχρι τα επτά του χρόνια , γιατί λίγο μετά η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα. Εκεί, στα τέσσερά του χρόνια πήρε τα πρώτα μαθήματα πιάνου από την Αλτουνιάν, γνωστή μουσικό της περιοχής Αρμένικης καταγωγής. Παράλληλα άρχισε να διδάσκεται βιολί και ακορντέον. Τον δεύτερο όροφο αυτού του σπιτιού υπεκμίσθωνε ο δικηγόρος Γιώργος Χατζιδάκις, πατέρας του Μάνου, επιπλωμένο με ένα πιάνο μαζί…
Τον Απρίλιο του 1945 με την είσοδο του Ελληνικού Στρατού καταλαμβάνεται από την XXVI Ταξιαρχία και χρησιμοποιείται από τον Στρατό μέχρι σήμερα. Λειτούργησε σαν έδρα της Μεραρχίας και της Λέσχης Αξιωματικών και μέχρι πρόσφατα στέγαζε το Στρατολογικό Γραφείο Ξάνθης.
Στις 25 Μαρτίου 1957 εξερράγη πυρκαγιά στο κτίριο προκαλώντας μερική καταστροφή του αξιόλογου εσωτερικού του χώρου.
Η πρώην Νομαρχία Ξάνθης είχε κάνει προσπάθεια να αναστηλωθεί το κτήριο. Τώρα δεν γνωρίζουμε ποιες κινήσεις έχει κάνει η Περιφέρεια ΑΜΘ.
ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΜΕΤΑΞΑ
Νεοκλασικού ύφους κατοικία, κτισμένη το 1900. ξωτερικά και εσωτερικά διαθέτει εντυπωσιακό λόγιο ζωγραφικό διάκοσμο διαδοχικά από ξένο και κατόπιν Έλληνα ζωγράφο. Στο εσωτερικό διακοσμείται με νωπογραφίες με θέματα από την Ελληνική μυθολογία. Σημαντικός είναι ο πλούτος των λεπτομερειών και ο κεραμικός διάκοσμος.
