Ense et Aratro : Με ξίφος και με άροτρο
Αθανάσιος Τσακνάκης
Καθηγητής Ξένων Γλωσσών – Συγγραφέας
Από τον πανάρχαιο χώρο των συμβόλων δανειζόμαστε δύο αντικείμενα: το ξίφος, για να συμβολίσουμε τον αγώνα, την πάλη, την ένοπλη σύγκρουση, και το άροτρο, για να συμβολίσουμε την ηρεμία, την γαλήνη, την ειρηνική εργασία. Η ανθρώπινη κοινωνία, και όχι μόνον αυτή, εκ φύσεως πορεύεται στον χρόνο κάνοντας χρήση τόσο τού ξίφους, όσο και τού αρότρου. Κανένα από τα δύο δεν δύναται να εξαλειφθεί, επειδή αμφότερα συμβάλλουν στην αναγκαία ισορροπία τής επίγειας ζωής. Ο πολιτισμός, βέβαια, ορθά ενισχύει την διάρκεια και προβάλλει την αξία τής χρήσης τού αρότρου, αλλά δεν δύναται να εξαλείψει ολοσχερώς τον βαρβαρισμό από το πρόσωπο τής Γης. Είναι, λοιπόν, σοφή η σχετική διδασκαλία τού ιερού Πλουτάρχου: «Η γένεση και η σύσταση αυτού εδώ τού κόσμου είναι ανάμεικτη από ενάντιες, όχι όμως ισοσθενείς, δυνάμεις, αλλά κυριαρχεί η καλύτερη. Η απώλεια τής φαύλης είναι αδύνατη, καθώς είναι βαθιά φυτεμένη στο σώμα και βαθιά στην ψυχή τού σύμπαντος και πάντοτε μάχεται με κακία την καλύτερη» (Πλούταρχος, «Περί Ίσιδος και Οσίριδος»).
Ο πολιτισμός, ως «τάση προς το άροτρο», δεν κατορθώνει να επιβιώσει εάν δεν προβλέψει έγκαιρα την «διά τού ξίφους» περιφρούρησή του. Με άλλα λόγια: δεν μπορώ να ζω πολιτισμένα εάν δεν είμαι έτοιμος να υπερασπιστώ ένοπλα τον πολιτισμένο βίο μου εναντίον όσων τον επιβουλεύονται. Ο άκαμπτος φυσικός νόμος απαιτεί από τους πολιτισμένους ανθρώπους να είναι «αμυντικά ετοιμοπόλεμοι» προκειμένου να εξακολουθήσουν να είναι πολιτισμένοι. Η Ιστορία, επίσης, διδάσκει ότι οι λαοί, που δεν μεριμνούν εγκαίρως για την άμυνά τους, αργά ή γρήγορα καθίστανται υπόδουλοι και απολίτιστοι ενώ, κάποιες φορές, αφανίζονται ολοκληρωτικά. Συνεπώς, σε μία αληθινά πολιτισμένη κοινωνία, τόσο ο αμιγώς φιλοπόλεμος, όσο και ο αμιγώς φιλειρηνικός άνθρωπος, ακολουθούν εξίσου προβληματικές και αντικοινωνικές πορείες. Ο πρώτος επειδή εγκαταλείπει το άροτρο εξαιτίας μίας παθολογικής αγάπης προς το ξίφος, ο δεύτερος επειδή εγκαταλείπει το ξίφος αρνούμενος να υπερασπιστεί το άροτρο, ενώ και οι δύο μαζί επειδή στρέφονται εναντίον τού πολιτισμού, ο οποίος αποτελεί την μέση οδό μεταξύ τού βαρβαρισμού και τής υποδούλωσης. Τα σαθρά ιδεολογήματα τής «φιλειρηνικής απάθειας», που προβάλλονται αδιαλείπτως, ακόμη και στην Πατρίδα μας, ως «πανανθρώπινα ιδανικά», αποφεύγουν επιμελώς να απαντήσουν στην ακόλουθη κρίσιμη ερώτηση: «Μεγαλύτερο αγαθό για τον πολιτισμένο άνθρωπο είναι η ειρήνη ή η ελευθερία;». Αν είναι η ειρήνη, τότε κάθε υπόδουλος λαός θα πρέπει να αισθάνεται ιδιαίτερα ευτυχισμένος, αφού όλοι οι δούλοι, ως πολιτικά ευνουχισμένες υπάρξεις, ζουν ειρηνικά. Αν είναι η ελευθερία, η οποία παντού και πάντα πηγάζει μόνον από τον πολιτισμό, τότε μας αρκεί να θυμόμαστε ότι αυτή εκ φύσεως εξασφαλίζεται «με ξίφος και με άροτρο».
