Γλωσσολογικό χρυσωρυχείο για τους καθηγητές κλασικών σπουδών
Τα μέλη μίας απομονωμένης κοινότητας του Πόντου, κοντά στην Τραπεζούντα, μιλούν μια διάλεκτο με εντυπωσιακές ομοιότητες με την αρχαία ελληνική, «την πιο… στενή… ζωντανή συγγενή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας» αναφέρεται σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα Ιντιπέντεντ. Το δημοσίευμα αναφέρεται στην ανακάλυψη της καθηγήτριας Γλωσσολογίας του πανεπιστημίου του Κέϊμπριτζ, Ιωάννας Σιταρίδου, η οποία πριν από λίγους μήνες εντόπισε σε ορισμένα χωριά της περιοχής της Τραπεζούντας περίπου 5.000 κατοίκους που στην ουσία μιλούν μία διάλεκτο, η οποία ονομάζεται «Ρωμαίικα», με λεξιλόγιο και συντακτικό πιο κοντά στην αρχαία παρά στη νέα ελληνική γλώσσα. Για «γλωσσολογικό χρυσωρυχείο» κάνει λόγο η εν λόγω καθηγήτρια η οποία πριν από λίγους μήνες εντόπισε σε χωριά της περιοχής της Τραπεζούντας περίπου 5.000 κατοίκους που μιλούν «ρωμαίικα».
«Ουσιαστικά μιλούν διάλεκτο με λεξιλόγιο και συντακτικό πιο κοντά στην αρχαία παρά στη νέα ελληνική» δηλώνει η κ. Σιταρίδου, μέλος του Συλλόγου για τις απειλούμενες Γλώσσες και Πολιτισμούς του Κέμπριτζ (CELC). Όπως σχολιάζει και το βρετανικό δημοσίευμα, πρόκειται για συναρπαστική ανακάλυψη «στην περιοχή όπου ο Ιάσων και οι Αργοναύτες αναζητούσαν το Χρυσόμαλλο Δέρας» καθώς, πέρα από τη γλωσσολογική ιδιαιτερότητα, η κοινότητα αυτή είναι και πολιτισμικά μοναδική. Πρόκειται για μουσουλμάνους που μιλούν ελληνικά, χωρίς όμως να γράφουν, και παίζουν την ποντιακή λύρα. Αξιοσημείωτο είναι, σύμφωνα με την κ. Σιταρίδου, ότι, παρά τις χιλιετίες αλλαγών στην κοινωνικοπολιτική ιστορία της ευρύτερης περιοχής, σε αυτή την απομονωμένη βόρειο-ανατολική γωνιά της Μικράς Ασίας οι άνθρωποι εξακολουθούν να μιλούν ελληνικά. Η μοναδικότητα της διαλέκτου ανοίγει ένα συναρπαστικό παράθυρο στην εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. «Φανταστείτε να μπορούσαμε να μιλήσουμε με άτομα, των οποίων η γραμματική είναι πιο κοντά στη γλώσσα του παρελθόντος. Αυτή είναι η ευκαιρία που μας δίνουν τα «ρωμαίικα» εξηγεί η κ. Σιταρίδου. Όπως σημειώνεται η μελλοντική έρευνα θα δείξει εάν πρόκειται για γνήσιους απογόνους των αρχαίων Ελλήνων που με κάποιο τρόπο δεν δέχθηκαν άλλες επιρροές στο πέρασμα των αιώνων ή αν μιλάμε για εναπομείναντα μέλη τοπικού πληθυσμού που υποχρεώθηκε να μιλά την ελληνική γλώσσα από τους αρχαίους Έλληνες αποίκους. Όχι και τόσο… νεκρή γλώσσα
ΤΗΕ INDEPENDENT
Είναι το βασικό πείραγμα που απευθύνεται σε όσους κάνουν κλασικές σπουδές – «Ποιο είναι το νόημα;» «Πού θα μιλήσετε λατινικά ή αρχαία ελληνικά ;» Το επιχείρημα ότι είναι «νεκρές γλώσσες», χάνει την ισχύ του, καθώς διαπιστώνεται ότι μια μικρή κοινότητα στη βόρεια Τουρκία μιλά ελληνική διάλεκτο, που περιέργως είναι πολύ κοντά στη γλώσσα του Περικλή, του Πλάτωνα και του Σωκράτη.
Οι κάτοικοι της κοινότητας στη Μαύρη Θάλασσα μιλούν ρωμαίικα και μάλιστα παίζουν και τη λύρα. Αν φορούσαν χιτώνες και σπούδαζαν τους κλασικούς, θα μπορούσαν να ανοίξουν ένα θεματικό πάρκο αρχαίας Ελλάδος και να κάνουν ευτυχισμένους τους καθηγητές κλασικών σπουδών σε όλο τον κόσμο. Η κοινότητα βρίσκεται στην περιοχή, όπου υποτίθεται ότι ο Ιάσωνας και οι Αργοναύτες αναζητούσαν το Χρυσόμαλλο Δέρας. Και, όπως ο Ιάσων, οι γλωσσολόγοι έχουν να διεκπεραιώσουν σημαντικό έργο. Πρέπει να μελετήσουν τη διάλεκτο, την οποία μιλούν περίπου 5.000 άνθρωποι, προτού εξαφανιστεί. Τους ευχόμαστε καλή τύχη. Θέλουμε όμως να τους προτείνουμε κάτι: όσο βρίσκονται στην κοινότητα, μελετώντας τα ρωμαίικα, να ελέγξουν μήπως οι κάτοικοι έχουν στην κατοχή τους τίποτε πολυτελείς χρυσές προβιές…
(στην φωτογραφία η κ. Ιωάννα Σιταρίδου, καθηγήτρια στο Κέμπριτζ)
