Η κοινή γεωργική πολιτική με χρονικό ορίζοντα το 2020
Η Επιτροπή δημοσίευσε στις 18 Νοεμβρίου ανακοίνωση με τίτλο «Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) με χρονικό ορίζοντα το 2020 – Η αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων όσον αφορά τη διατροφή, τους φυσικούς πόρους και το έδαφος». Στόχος της μεταρρύθμισης είναι να καταστεί ο ευρωπαϊκός κλάδος της γεωργίας δυναμικότερος, ανταγωνιστικότερος και καλύτερα ανταποκρινόμενος στο όραμα της Ευρώπης για το 2020 που προβλέπει την τόνωση της βιώσιμης ανάπτυξης, της ευφυούς ανάπτυξης και της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Το έγγραφο παρουσιάζει τρεις επιλογές για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Αφού συζητηθούν οι ιδέες αυτές, η Επιτροπή θα υποβάλει επίσημες νομοθετικές προτάσεις στα μέσα του 2011.
Σκιαγραφώντας την ανακοίνωση, ο Dacian Cioloş, μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιο σε θέματα Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, υπογράμμισε τη σημασία του να καταστεί η ΚΓΠ «πιο πράσινη, πιο δίκαιη, πιο αποδοτική και πιο αποτελεσματική». Συνέχισε δε: «Η ΓΚΠ δεν αφορά μόνο τους γεωργούς αλλά όλους τους πολίτες της ΕΕ – ως καταναλωτές και ως φορολογούμενους. Είναι επομένως σημαντικό να χαράξουμε την πολιτική μας κατά τρόπο ώστε να είναι πιο κατανοητή στο ευρύ κοινό και να αναδεικνύει τα δημόσια οφέλη που οι γεωργοί προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Η ευρωπαϊκή γεωργία χρειάζεται όχι μόνο να είναι οικονομικά ανταγωνιστική αλλά και περιβαλλοντικά ανταγωνιστική». Τους μήνες που προηγήθηκαν, η Επιτροπή άνοιξε δημόσιο διάλογο και διοργάνωσε μια μεγάλη διάσκεψη για το μέλλον της ΚΓΠ. Από τη μεγάλη πλειονότητα των εισηγήσεων προκύπτει ότι η ΚΓΠ πρέπει να επικεντρωθεί σε 3 κύριους στόχους: -βιώσιμη παραγωγή τροφίμων (η παροχή ασφαλών και επαρκών προμηθειών τροφίμων, στο πλαίσιο της αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης, της οικονομικής κρίσης και πολύ μεγαλύτερης αστάθειας της αγοράς, με στόχο τη συμβολή στην ασφάλεια του επισιτισμού) – βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και κλιματική δράση (συχνά οι γεωργοί καλούνται να δώσουν προτεραιότητα σε περιβαλλοντικές και όχι σε οικονομικές παραμέτρους – πλην όμως το σχετικό κόστος δεν αντισταθμίζεται από την αγορά) – διατήρηση της εδαφικής ισορροπίας και ποικιλίας των αγροτικών περιοχών (η γεωργία παραμένει μια μείζων οικονομική και κοινωνική κινητήρια δύναμη στις αγροτικές περιοχές και ένας σημαντικός παράγοντας διατήρησης μιας «ζωντανής» υπαίθρου). Στην ανακοίνωση αυτή εξετάζονται τα μελλοντικά μέσα τα οποία ενδέχεται να είναι κατάλληλα για την καλύτερη δυνατή επίτευξη των εν λόγω στόχων. Σε ό,τι αφορά τις άμεσες ενισχύσεις, η ανακοίνωση υπογραμμίζει τη σημασία να υπάρξει μια ανακατανομή, επανασχεδιασμός και καλύτερη στόχευση της στήριξης βάσει αντικειμενικών και δίκαιων κριτηρίων, εύκολα κατανοητών από τον φορολογούμενο. Τα κριτήρια αυτά πρέπει να είναι και οικονομικά (βλ. την παράμετρο που αφορά την «εισοδηματική στήριξη» των άμεσων ενισχύσεων) και περιβαλλοντικά (αντανακλώντας τα δημόσια αγαθά που παρέχονται από τους γεωργούς), με καλύτερη στόχευση της στήριξης προς τους ενεργούς γεωργούς. Πρέπει να οργανωθεί μια δικαιότερη κατανομή των πόρων με οικονομικά και πολιτικά εφικτό τρόπο και με μεταβατική βάση ούτως ώστε να αποφευχθούν σημαντικές διαταράξεις. Μια προσέγγιση θα μπορούσε να ήταν η καταβολή βασικής εισοδηματικής στήριξης (η οποία θα μπορούσε να είναι ομοιόμορφη ανά περιφέρεια – αλλά όχι κατ’ αποκοπήν ανά την ΕΕ, βάσει νέων κριτηρίων και με ανώτατο όριο), στην οποία θα μπορούσε να προστεθεί μια υποχρεωτική περιβαλλοντική ενίσχυση για συμπληρωματικές δράσεις (ετησίως) πέραν των βασικών κανόνων πολλαπλής συμμόρφωσης (όπως είναι η φυτοκάλυψη, η αμειψισπορά, οι μόνιμοι βοσκότοποι ή η οικολογική αγρανάπαυση), μια ενίσχυση για ειδικούς φυσικούς περιορισμούς (σε επίπεδο ΕΕ και συμπληρωματικά προς τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης), καθώς και η δυνατότητα περιορισμένης «δεσμευμένης» ενίσχυσης για ιδιαίτερα ευαίσθητους τύπους γεωργίας (ανάλογης με την τρέχουσα επιλογή που θεσπίστηκε [βάσει του άρθρου 68] στον διαγνωστικό έλεγχο της ΚΓΠ). Ένα απλό, ειδικό καθεστώς στήριξης αναμένεται να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να συμβάλει στη ζωτικότητα των αγροτικών περιοχών. Σε ό,τι αφορά τα αγοραία μέτρα, όπως είναι η δημόσια παρέμβαση και η ενίσχυση για ιδιωτική αποθεματοποίηση, ενδέχεται να υπάρχει κάποια σκοπιμότητα λήψεως μέτρων εξορθολογισμού και απλοποίησης και ενδεχομένως θέσπισης νέων στοιχείων όσον αφορά τη βελτίωση της λειτουργίας της τροφικής αλυσίδας. Μολονότι οι μηχανισμοί αυτοί συνιστούσαν τα παραδοσιακά μέσα της ΚΓΠ, οι επακόλουθες μεταρρυθμίσεις ενίσχυσαν τον αγοραίο προσανατολισμό της γεωργίας της ΕΕ και τα περιόρισαν σε μέτρα που συνιστούν πλέγμα ασφαλείας, στο μέτρο που τα δημόσια αποθέματα έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Ενώ τα αγοραία μέτρα αντιπροσώπευαν το 92% περίπου των δαπανών της ΚΓΠ ακόμη το 1991, μόνο το 7% του προϋπολογισμού της ΚΓΠ δαπανήθηκε γι’ αυτά το 2009.
