Γράφει ο Ηλίας Βασιλούδης
«Η κεντρική πλατεία μιας πόλης πρέπει να έχει άποψη για το που «τραβά και που πηγαίνει» η μικρή μας κοινωνία. Είναι η εικόνα του «μέσα», είναι η ψυχή της πόλης.
Παραπέμπει, σηματοδοτεί τη συλλογική προσπάθεια για πολιτισμό.
Πρέπει να είναι και είναι η ιστορία της».
Αυτά έγραφα πριν από χρόνια για τις αλλαγές που συνέβαιναν με τον πεζόδρομο της Εθνικής Τράπεζας.
Σήμερα μπήκαμε στην αναδόμηση της καρδιάς της πλατείας. Τρία είναι κατά τη γνώμη μου τα κριτήρια που θα ήθελα για την πλατεία της πόλης μου.
• Λειτουργικότητα, να εξυπηρετεί τις ανάγκες της σημερινής πόλης, να προβλέπει τις μελλοντικές μεταβλητές και με λίγες αλλαγές να δίνει λύσεις στα συνεχώς μεταβαλλόμενα δεδομένα , όπως κυκλοφοριακό.
• Αισθητική, ταυτότητα και ενιαία αντίληψη στο έργο με συνάφεια η ανατρεπτικότητα με το γύρω χώρο, όχι όμως ανεμοσκορπίσματα, μοντερνισμοί και υπερβατικοί νεοκλασικισμοί, με ολίγον μεταμοντερνισμό και μπόλικο επαρχιωτισμό,
• και σύγχρονη απάντηση στη διαχείριση των ενεργειακών πόρων, πράσινη ματιά, απάντηση με ευσθησια οικολογική.
Τα τρία στοιχεία κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να αποτελούν μια συνολική πρόταση, αλλά και από μόνα τους να δίνουν εξαιρετικές λύσεις.
Η λειτουργικότητα των αλλαγών είναι ένα γεγονός που μένει να αποδειχτεί.
Παρόλα αυτά πρέπει να παρατηρήσουμε
α) δυσκολεύει την πρόσβαση των αυτοκίνητων για το Δημοτικό parking β) πιέζει την είσοδο και έξοδο των κατοίκων της Παλιάς πόλης γ) χρειάζεται να μελετηθεί η ζωή του χώρου μπροστά στη Νομαρχία μετά το κλείσιμο της αγοράς δ) το μικρό αμφιθέατρο « μπουκώνει» τον ήδη βεβαρημένο χώρο( ΟΤΕ, Εκκλησία, Νομαρχία, Δικαστήριο και Νέο Δημαρχείο).
Αυτά είναι μια σειρά καινούργια προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Η αισθητική, οι ωραίες ιδέες, η έξυπνη διαχείριση του χώρου, τα καλαίσθητα υλικά, όλα αυτά είναι καλοδεχούμενα. Μπορεί κάποιος να διαφωνήσει η να συμφωνήσει με ένα σχέδιο, να το θεωρήσει μοντέρνο η κοινότυπο, αλλά αυτό είναι μια κουβέντα που μπορεί να μη τελειώσει ποτέ.
Έχουν γίνει και γίνονται πλατείες και μπορείς να ορίσεις τις σύγχρονες αισθητικές τάσεις η τις πιο συντηρητικές. Αυτά τα στοιχεία έχουν να κάνουν με το ταλέντο των μελετητών και τη διορατικότητα των ανθρώπων που επιλέγουν ( ποιοι ήταν;). Είχαν αρκετό χρόνο οι διάφοροι φορείς, Αρχιτεκτονική Σχολή, (αλήθεια, αυτή ζει σε συνθήκες παρανομίας; δεν έχει λόγο για την πόλη που βρίσκεται;), το ΤΕΕ, αρχιτέκτονες, μηχανικοί να μιλήσουν, να εκφράσουν τις απόψεις τους για ένα τόσο σημαντικό έργο της μικρής μας πόλης, λίγοι το έκαναν. Τώρα, ίσως είναι αργά. Έτσι κι αλλιώς όμως θα είχε ενδιαφέρον η άποψη τους ακόμη και τώρα.
Παρ όλα αυτά, τώρα που φαίνεται το σχέδιο, δείχνει μια πλατεία χωρίς πρόσωπο, χωρίς ταυτότητα
Το ότι έχει κακοτοποθετημένους κυβόλιθους (γράφτηκαν σχετικά με αυτό) και έναν τοίχο για σιντριβάνι που κρύβει το ρολόι, παλιομοδίτικο σε συνάφεια με κολώνες στυλ Βρανδεμβούργου, δεν σημαίνει ότι δένει με την Παλιά πόλη. Κρύβει ένα άγχος να τα κάνουμε όλα, χωρίς επιλογές, χωρίς χαρακτήρα.
Το ότι έχει μεταλλικές πέργκολες, δε σημαίνει ότι σηματοδοτεί κάτι σύγχρονο. Όλα αυτά είναι τούβλα ατάκτως ερριμένα. Τα υλικά από μόνα τους δε σηματοδοτούν τίποτε, μόνο αν τα χρησιμοποιήσεις κατάλληλα θα εξυπηρετήσουν, θα ενισχύσουν την ιδέα. Χρειάζεται δηλαδή μια κεντρική ιδέα. στη νέα πλατεία είναι ζητούμενο.
Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει καλόγουστη παρέμβαση στην πόλη χωρίς να είναι εύχρηστη και λειτουργική αυτά τα δυο κρέμονται μαζί, όμως το στοίχημα είναι να σηματοδοτούν τον Καιρό, να προσανατολίζουν την πόλη, να εντάσσονται σε ένα συνολικότερο όραμα για τη περιοχή μας
Πιο πρέπει να είναι το όραμα μας;
Πόλη των πεζών, Πράσινη πόλη, Ανθρώπινη πόλη, Έξυπνη πόλη , Ανταγωνιστική πόλη, Πόλη των ευκαιριών και της εργασίας, Πόλη της καινοτομίας.
«Μπορούμε σχετικά γρήγορα να μετασχηματίσουμε, να αναδομήσουμε τις πόλεις μας; Από πού θα αρχίσει το πλάνο μιας εμπνευσμένης δημοτικής διακυβέρνησης; Ποιους βασικούς κρίκους θα τραβήξουμε για να κινηθεί μόνη της η αλυσίδα, για να γίνει επιδημία η αλλαγή, ή καινοτομία; Ξεκινούμε από αυτό που έχουμε, από εκεί όπου οι ευκαιρίες είναι έτοιμες, χειροπιαστές από εκεί όπου θα έχουμε το μέγιστο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, από εκεί που θα ξεσηκώσουμε τον τοπικό ενθουσιασμό και την αγάπη των κατοίκων», έγραφε ο Μ Ανδρουλάκης στο «Πλούτος των Πόλεων»
Αν θέλουμε την πόλη μας να την εντάξουμε μέσα σ αυτά τα πλαίσια, μέσα στις πρωτοπόρες πόλεις της διαχείρισης ενέργειας, της οικολογικής προσέγγισης της ζωής μας, η τρίτη προϋπόθεση κατά τη γνώμη μου είναι η πιο κομβική και η ευκαιρία ήταν μοναδική αρχίζοντας από την κεντρική πλατεία.
Τρία θέματα έπρεπε να λυθούν με τη βοήθεια των ειδικών (έχουμε και Πολυτεχνείο, τρομάρα μας):
Το θέμα της αύξησης της θερμοκρασίας, ο τρόπος εξοικονόμησης ενέργειας για τις ανάγκες της πλατείας και η διαχείριση του νερού.
Ας δούμε μια πράσινη παρέμβαση και πως θα έπρεπε να προσεγγίσουμε με βάσει τα παραπάνω.
Οι κοινόχρηστοι χώροι δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, ότι εκτός των παλαιών και γνωστών προβλημάτων τους(πλημμελής συντήρηση και φύλαξη, ακατάλληλες κατασκευές, προσέλκυση περιθωριακών ατόμων κλπ) αντιμετωπίζουν τώρα πρωτόγνωρα προβλήματα. Πριν 20 χρόνια δεν έμπαινε τόσο σημαντικά η πράσινη ανάπτυξη και η διαχείριση των πόρων, ήταν πολύ πίσω στην ατζέντα Η κλιματική αλλαγή, η απεξάρτηση από το πετρέλαιο, η λειψυδρία, φάνταζαν μακρινά προβλήματα.
Μια νέα παρέμβαση κατά τη γνώμη μου, πρέπει να πάρει στα σοβαρά το πρόβλημα των υψηλών θερμοκρασιών.
Οι κοινόχρηστοι χώροι και κυρίως οι μικρές κεντρικές πλατείες, δεν νοούνται αυτοτελώς αλλά ως ένα στοιχείο του όλου αστικού οργανισμού, συνδέονται αναπόσπαστα με το γύρω περιβάλλον. Η επήρεια των κοινόχρηστων χώρων πάνω στα γύρω κτήρια είναι πολύ μεγάλη κυρίως λόγω των υλικών που έχουν χρησιμοποιηθεί.
Παλαιοτέρα αυτοί οι προβληματισμοί ήταν άγνωστοι
Σήμερα πχ αποφεύγεται η μαύρη άσφαλτος, το τσιμέντο και οι γρανίτες, υλικά τα οποία ενισχύουν την αύξηση της θερμοκρασίας και πυρακτώνουν τα γύρω κτήρια. Αντίθετα, οι σημερινές κλιματικές συνθήκες χρειάζονται ψυχρή άσφαλτο, ανοιχτόχρωμα υλικά δηλ υλικά με μικρή θερμοχωρητικότητα και βέβαια πράσινο, πολύ πράσινο. Η χρήση πράσινου δε πρέπει να περιορίζεται μόνο στο χώμα αλλά σε πέργκολες, και σε οριζόντια στοιχεία. Με αυτό τον τρόπο δεν ανεβάζουμε την θερμοκρασία και τα γύρω κτήρια καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια για να δροσιστούν. «Το 59% του συνολικού ενεργειακού φορτίου στην Ελλάδα δαπανάται για τη θέρμανση και ψύξη των εσωτερικών χώρων» Νέα 15/11/2009
«Για κάθε ένα βαθμό επιπλέον αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη μειώνεται κατά 8,5% το ανά κεφαλή εισόδημα» τόνισε ο Εκπρόσωπος της Επιτροπής μελέτης επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδας κ. Μιχάλης Σκούρτος στη συζήτηση «Κλίμα, οικονομία και απασχόληση».
Έχουν ιδωθεί επίκαιρα τα θέματα αυτά;
Διαβάζουμε στο ΒΗΜΑ 12/7/09 για την παρέμβαση στην Πλατεία Κοτζιά. «Οι αλλαγές στην Αθήνα πρέπει να γίνουν με επιστημονική υποστήριξη, όπως στο κέντρο των Τιράνων, στο Τόκιο, στο Χονγκ Κονγκ, εκεί βασίζονται σε έξυπνο σχεδιασμό και δεν είναι δαπανηρές όσο ίσως ακούγονται κινούνται μακριά από την εργολαβιστικη λογική, μακριά από υλικά και τεχνολογίες της δεκαετίας του 50. Οι πρωτοπόρες πόλεις στον κόσμο δεν βάζουν πια μαύρη άσφαλτο σε σημεία με δικές μας θερμοκρασίες. Ψυχρή ασφαλτος, ανοιχτοχρωμες πλάκες, υλικά που παρουσιάζουν μικρή απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας»
«Η θερμοκρασία στο κέντρο της Αθήνας είναι έως και 16 βαθμούς υψηλότερη από την κανονική θερμοκρασία εξαιτίας της πυκνής δόμησης, της ασφάλτου και του μπετόν». Ελευθεροτυπία 12 /12/08
«Η λάθος επιλογή υλικών σε κτίρια και δρόμους και η συνεχώς αυξανόμενη χρήση των Ι.Χ. επιβαρύνει σημαντικά τη θερμοκρασία του Λεκανοπεδίου, όπου ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας», είπε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής της Greenpeace.
Ένα άλλο θέμα αφορά στην παραγωγή και διαχείριση της ενέργειας.
Θα χρησιμοποιεί εναλλακτική ενέργεια για όλες τις ανάγκες της νέας πλατείας. Σήμερα μπορούμε να φαντασθούμε μια πόλη, όπου τα πάντα θα δουλεύουν με εναλλακτικές πήγες ενέργειας; Ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Ποδήλατα με ηλεκτρική υποβοήθηση με ρεύμα και όχι καύσιμα. Δημόσια κτήρια, σηματοδότες με φωτοβολταικα. Οι πολιτείες του μέλλοντος δεν είναι πολύ μακριά μας, μια σύγχρονη δημοτική αρχή πρέπει να προβλέψει, να πρωτοπορήσει, έτσι θα έχει τεχνογνωσία και θα την «πουλάει»
Ας δούμε τι γίνεται στον κόσμο σήμερα
Ένα πιλοτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα νησιά της Μεσογείου μπορούν να είναι 100% ενεργειακά αυτόνομα χρησιμοποιώντας αποκλειστικά ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το Πολυτεχνείο Κρήτης ανέλαβε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα και μελετά τρεις περιοχές της Μεσογείου. Στην Κύπρο, την Κρήτη και τη Σαρδηνία.
Σε εκδήλωση στις 10 Φεβρουαρίου στις Βρυξέλλες, περίπου 300 πόλεις θα δεσμευθούν ότι θα μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα περισσότερο από το 20% που αποτελεί τον στόχο της ΕΕ μέχρι το 2020. Ανάμεσά τους βρίσκονται μεγάλες πόλεις όπως Μπιέλσκο Μπιάλα, Βουδαπέστη, Αμβούργο, Λισσαβόνα, Μαδρίτη, Ρίγα και Ζάγκρεμπ. Ορισμένες πόλεις βρίσκονται ήδη πολύ κοντά στον στόχο του 20%. Μια από τις πλέον δραστήριες πόλεις στον τομέα αυτό, η Χαϊδελβέργη, έχει ιδρύσει οργανισμό για την παροχή συμβουλών στους πολίτες σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας. “Την τελευταία δεκαετία μειώσαμε κατά 40% περίπου τις εκπομπές CO2 στις δημοτικές εγκαταστάσεις” δήλωσε ο δήμαρχος της πόλης, Eckart Würzner.(Ιστοσελίδα της Ευρ. Επιτροπής.)
Στα χαρακώματα της μάχης για την υπερθέρμανση του πλανήτη, όλο και περισσότερες πόλεις αξιώνουν να απελευθερωθούν από τα ορυκτά καύσιμα. Το Φρέντερικσαβν των 25.000 κατοίκων φιλοδοξεί να γίνει έως το 2015 η πρώτη πόλη στον κόσμο που θα τροφοδοτείται εξ ολοκλήρου από εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Το 2008 το Φρέντερικσαβν δέχθηκε ένα ισχυρό πλήγμα στην απασχόληση από το κλείσιμο των ναυπηγείων του. Η απάντηση των τοπικών αρχών είναι μια κούρσα ταχύτητας που θα κρατήσει επτά χρόνια με στόχο τη δημιουργία «πράσινων» θέσεων εργασίας. «ΤΑ ΝΕΑ», 29/05/2009)
Επίσης στα δικά μας, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ενέκρινε την τοποθέτηση φωτοβολταικών στη σκεπή του 1ου Τεχνικού Επαγγελματικού Λυκείου Τρικάλων. Στόχος δεν είναι μόνο η παραγωγή ηλιακής ενέργειας αλλά και η εξοικείωση των σπουδαστών του συγκεκριμένου λυκείου με την πράσινη ενέργεια, πρόσθεσε ο κ. Ταμήλος.
Αποκεντρωμένες εφαρμογές μικρών συστημάτων Ανανενεωσιμων Πηγών Ενέργειας (ηλιακά, φωτοβολταϊκά, αιολικά, γεωθερμία, κλπ)
Προγράμματα ενεργειακής αυτοδυναμίας και εξοικονόμησης για τα μεγάλα και μεσαία αστικά συγκροτήματα (π.χ φωτεινοί σηματοδότες και δημόσιος φωτισμός με φωτοβολταϊκά)
Αυτά γίνονται αλλού
Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε, εάν η μελέτη προσεγγίζει με ένα τέτοιο τρόπο την «καινούργια» πλατεία.
Ένα τρίτο θέμα και σταματώ εδώ αφορά στην διαχείριση του νερού και των λυμάτων. Πόσο νερό θα ξοδεύεται για να διατηρούνται τα σιντριβάνια και από πού θα τα παίρνουν; Θα υπάρχει πρόβλεψη διαχείρισης του νερού της βροχής; Θα γίνει κάποια μεγαλόπρεπη γεώτρηση (έγινε ήδη;) ή θα ξοδεύεται πόσιμο νερό; Πως θα διαχειρίζονται τα λύματα από τα δημόσια ουρητήρια; Θα επαναχρησιμοποιούνται για πότισμα, αφού βιολογικά καθαριστούν;
Φαίνεται ότι θα χάσουμε μια ευκαιρία ακόμη.
Σε μια δύσκολη εποχή, όπου το μέλλον του πλανήτη προμηνύεται ζοφερό και μοιάζει αδιέξοδο, ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται ,να ταυτίζεται όλο και περισσότερο με τον Σίσυφο. Εγώ όμως θυμάμαι το «μύθο του Σίσυφου», αγαπημένο δοκίμιο, όπως τον είδε ο Αλμπερτ Καμύ, που έγραψε ότι «η αληθινή γενναιοδωρία απέναντι στο μέλλον είναι να τα δίνεις όλα στο παρόν» δίνοντας μια ανάσα, μια διέξοδο, φέρνοντας τον Σίσυφο πιο κοντά με τον Προμηθέα.
Ο Δήμος θα έπρεπε να δείχνει με τις επιλογές του το Αύριο που έρχεται και όχι να διαχειρίζεται απλώς κονδύλια τα οποία δεν πρέπει να χαθούν…σήμερα το μέλλον μας έχει ανάγκη, τη γενναιοδωρία του παρόντος.
