Γράφει ο Νικόλαος Φωτιάδης*
Η Μακεδονία αποτελεί ως γνωστόν την καρδιά της Βαλκανικής χερσονήσου και αυτό της προσδίσει μια εξέχουσα γεωστρατηγική σημασία. Αποτέλεσε τον τόπο σύγκρουσης αντίρροπων εθνικών κινήσεων και η περίοδος του Μακεδονικού Αγώνα ήταν σταθμός των αμυντικών αγώνων του έθνους μας.
Η έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα σηματοδοτείται από το 1870, με την δημιουργία της Βουλγαρικής Εξαρχίας και έληξε το 1908 με την Επανάσταση των Νεότουρκων.
Η περίοδος από το 1904 έως το 1908 είναι η κατεξοχήν ένοπλη φάση, που έγινε και με την συνδρομή και του Ελληνικού κράτους μαζί με τους Μακεδονομάχους και τους εθελοντές από τη Μάνη και την Κρήτη κυρίως.
Ένα από τα σημαντικότερα στελέχη (Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού) ήταν και ο Παύλος Μελάς (ψευδώνυμο Μίκης Ζέλας), λάτρης της Μακεδονίας και γαμπρός του Ίωνα Δραγούμη.
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε το 1870 στην Μασσαλία και ήταν γιος του μεγαλέμπορα Μιχαήλ Μελά. Απεφοίτησε από την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων τον Αύγουστο του 1891 ως Ανθυπολοχαγός πυροβολικού και έλαβε μέρος στον Ελληνο- Τουρκικό πόλεμο του 1897.
Στις αρχές του 1904, με διαταγή της Ελληνικής κυβερνήσεως μαζί με τον Λοχαγό Αλ. Κοντούλη, τον Λοχαγό Αν. Παπούλια και τον Ανθυπολοχαγό Γεωργ. Κολοκοτρώνη, πήγε στην Μακεδονία για να οργανώσουν την αντίσταση των καταπιεζομένων από τους Βουλγάρους κομιτατζήδες Μακεδόνες.
Έδρασε στην περιοχή των Κορεστίων Καστοριάς, στο όρος Βίτσι και στην περιοχή των Πρεσπών.
Στις 13 Οκτωβρίου 1904, ο Παύλος πήγε με τα παλικάρια του στο χωριό Σιάτιστα, προδόθηκε όμως στους Τούρκους από τον Βούλγαρο Αρχικομιτατζή Μήτρο Βλάχο και στην συμπλοκή μαζί τους τραυματίστηκε θανάσιμα. Οι συμμαχητές του απέκοψα το κεφάλι του Μελά και το έθαψαν στην Ωραία Πύλη της Αγίας Παρασκευής στο χωριό. Το σώμα του παραδόθηκε από τους Οθωμανούς στον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη και τάφηκε στον Ναό των Ταξιαρχών της Καστοριάς.
Το χωριό Στάτιστα, μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, μετονομάσθηκε σε Μελάς, προς τιμήν του μεγάλου Μακεδονομάχου Παύλου Μελά.
Αυτός πολύ σύντομα ήταν ο Μακεδονομάχος Παύλος Μελάς, Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού.
* Αντιστράτηγος ε.α.
Επίτιμος Υποδιοικητής Δ ΣΣ
