Γράφει ο Ηρακλής Ζωγράφος*
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Η ουσία του μαθήματος αυτού είναι όχι το πολύ διάβασμα, αλλά το προσεκτικό διάβασμα, όχι η παπαγαλία, αλλά η ταξινόμηση στο νου της σχέσης τόπου- χρόνου- προσώπων- αιτιών- συνεπειών των ιστορικών γεγονότων
Η Ιστορία ως μάθημα κατεύθυνσης εξετάζεται σε συνδυασμό ερωτήσεων, οι οποίες ταξινομούνται σε δύο ομάδες.
Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται δύο θέματα- που μπορούν να αναλύονται σε υποερωτήματα- με τα οποία ελέγχονται οι ιστορικές γνώσεις των μαθητών σε ιστορικές έννοιες, ιστορικά γεγονότα, χρονολογίες, δράση ιστορικών προσώπων, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά φαινόμενα (Μονάδες 50).
Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται δύο τουλάχιστον θέματα που απαιτούν σύνθεση ιστορικών γνώσεων και κριτική ικανότητα (οι γνωστές σε όλους μας «πηγές»). Αυτές μπορεί να είναι αξιολογήσεις ιστορικών γεγονότων ή προσώπων, ανάλυση αιτιών ή συνθηκών που συντέλεσαν στη διαμόρφωση και εξέλιξη σημαντικών ιστορικών φαινομένων, εικαστικά έργα, χάρτες, διαγράμματα, πίνακες κ.λ.π. (Μονάδες 50).
Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις κάθε ομάδας μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας σε καθεμία από αυτές.
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ: Α ΟΜΑΔΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ- ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
• Προσοχή στην απόδοση ορισμών! Η στείρα αποστήθιση του σχετικού αποσπάσματος από το βιβλίο τις περισσότερες φορές δεν βοηθάει. Ίσως να χρειαστεί να κάνετε σχετικές διευκρινίσεις για το χρόνο, τον τόπο και τα ιστορικά πρόσωπα του κειμένου (π.χ. για τη μέθοδο «κλήρινγκ» (clearing) είναι φανερό ότι θα πρέπει να μιλήσετε για το πότε εφαρμόσθηκε, γιατί εφαρμόσθηκε και από ποια κυβέρνηση, μολονότι το σχετικό απόσπασμα του βιβλίου στο συγκεκριμένο σημείο δεν το ξεκαθαρίζει απόλυτα).
• Να κρατήσετε στη μνήμη σας ονόματα και χρονολογίες, είναι μέσα στην ύλη σας.
• Διαβάστε προσεκτικά την ερώτηση και περιορίστε την απάντησή σας στα ζητούμενα…ουκ εν τω πολλώ το ευ
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ: Β ΟΜΑΔΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ- ΠΗΓΕΣ
• Μελετήστε προσεκτικά την πηγή. Εντοπίστε οπωσδήποτε το βασικό γεγονός, τον τόπο, το χρόνο, τα δρώντα πρόσωπα και απαραιτήτως τα αίτια- παράγοντες που οδήγησαν στο γεγονός.
• Συνδέστε τα αίτια με τα αποτελέσματα και τη σημασία τους. Μόνον έτσι δεν θα «παπαγαλίζετε» και θα μπορείτε να απαντήσετε στο πώς και το γιατί.
• Αποφύγετε την άνευ κρίσεως αναπαραγωγή του κειμένου της πηγής. Ξεχωρίστε και αναφέρετε μέσα από το παράθεμα τα στοιχεία που φωτίζουν το γεγονός.
• Επισημάνετε στοιχεία που υπαινίσσεται ο συγγραφέας και με την πρώτη ματιά είναι κρυμμένα.
• Μη φοβηθείτε να συγκρίνετε τις πληροφορίες της πηγής με αυτές από το σχολικό σας βιβλίο. Υπάρχει η πιθανότητα να είναι αντικρουόμενες και να χρειαστεί να τις σχολιάσετε.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Μόνο το 5% των μαθητών αρίστευσαν (18- 20) το 2008. ΓΙΑΤΙ;;
Η εξέταση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία αναφέρεται σε πεζό ή ποιητικό κείμενο που περιέχεται στη διδαχθείσα ύλη, το οποίο δίνεται στους μαθητές σε φωτοτυπία, μαζί με τις αναγκαίες σημασιολογικές ή άλλες διευκρινίσεις. Το κείμενο συνοδεύεται από πέντε ερωτήσεις που αναφέρονται :
1. στον συγγραφέα του έργου και σε γραμματολογικά στοιχεία που προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα από το κείμενο (Μία ερώτηση- Μονάδες 15).
2. στη δομή του κειμένου, στην επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης ή σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών τρόπων και μέσων του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης (Δύο ερωτήσεις- Μονάδες 2 Χ 20).
3. σε σχολιασμό ή στη σύντομη ανάπτυξη σε 1- 2 παραγράφους, ορισμένων χωρίων του κειμένου (Μία ερώτηση- Μονάδες 25).
4. σε σχολιασμό αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου, το οποίο είναι ίσης, κατά προσέγγιση, δυσκολίας με το διδαγμένο (Μία ερώτηση- Μονάδες 20).
Το μάθημα της Λογοτεχνίας κινείται σε δύο σκέλη, το ένα είναι το τι και το άλλο είναι το πώς. Το τι αφορά στο περιεχόμενο, ενώ το πώς αφορά στη μορφή. Αλλιώς προσεγγίζουμε ένα ποίημα κι αλλιώς ένα πεζογράφημα. Στο πεζογράφημα, μετά την προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, αναγνωρίζουμε τη μορφή, τη δομή, τα μέρη του κειμένου, τον τρόπο που συνδέονται μεταξύ τους, πώς γίνεται η μετάβαση από το ένα μέρος στο άλλο, ποια είναι η εξέλιξη, ποια τα κύρια και τα δευτερεύοντα πρόσωπα ποιος ο ρόλος και η σημασία τους στην πλοκή του έργου, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, πώς αυτά λειτουργούν και προωθούν την εξέλιξη. Ποιος είναι ο αφηγητής και ποια η οπτική γωνία του, πώς προχωρεί η αφήγηση (ευθύγραμμα ή με αναχρονίες. Ποια είναι η σημασία των λεπτομερειών, τα εκφραστικά μέσα και η γλωσσική ποικιλία του κειμένου και τι σημαίνει αυτό γενικότερα για το έργο.
Στο ποίημα, εκτός από τα παραπάνω, καθοδηγητική μπορεί να γίνει η αίσθηση που αποκομίζουμε από την ανάγνωση. Η εκκίνηση γίνεται από το πρώτο, το αναφορικό επίπεδο και επεκτείνεται σε ένα δεύτερο, το συνυποδηλωτικό επίπεδο. Προσέχουμε τη χρήση της γλώσσας, τη θέση μιας λέξης μέσα στο κείμενο, τα επίπεδα ερμηνείας της, τις διαθέσεις ή τις προθέσεις του ποιητή, τη μουσικότητα του στίχου.
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ- ΟΙ ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΑ
1. Μελετήστε όλα τα κείμενα που περιλαμβάνονται στην ύλη σας. Μη θεωρήσετε «ακίνδυνο» κανένα κείμενο (ούτε το περσινό ούτε το προπέρσινο).
2. Ιδιαίτερη προσοχή:
Α) στις σημειώσεις του βιβλίου για τους λογοτέχνες (κάθε χρόνο υπάρχει σχετική ερώτηση) που βρίσκονται στις σελ. 15, 33, 93- 94, 159, 183- 185, 296- 302, 303- 304, 323- 326, 339- 347, 357- 367.
Β) στις υποσημειώσεις που παρατίθενται σε κάθε κείμενο
Γ) στο σχόλιο που βρίσκεται στο τέλος κάθε κειμένου
3. Από τα βιογραφικά σημειώματα των λογοτεχνών να γνωρίζετε καλά όσα σχετίζονται με τα κείμενα της ύλης σας (π.χ. η καταγωγή του Καβάφη και οι πολιτικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής του σχετίζονται με τις επιλογές του σκηνικού χώρου και των χρονικών περιόδων στις οποίες εντάσσει τη δράση των ποιημάτων του).
4. Δώστε έμφαση στις τεχνικές, το ύφος και τις εκφραστικές επιλογές κάθε ποιητή ή πεζογράφου.
5. Οι ερωτήσεις που θα σας τεθούν θα σας είναι οικείες (με την προϋπόθεση ότι έχετε μελετήσει συστηματικά). Αν κάτι σας αιφνιδιάσει θα είναι ίσως η διατύπωσή τους. Φροντίστε να καταλάβετε τι σας ζητείται κάθε φορά.
6. Σε ερωτήσεις τεχνικής μην κάνετε το λάθος να σχολιάζετε αναλυτικά χωρία του κειμένου από πλευράς περιεχομένου. Αρκεστείτε στο να επιβεβαιώσετε τις τεχνικές, τις εκφραστικές ή υφολογικές επιλογές του λογοτέχνη με παράθεση παραδειγμάτων από το κείμενο.
7. Ιδιαίτερη προσοχή στη διατύπωση των απαντήσεών σας. Μην ξεχνάτε ότι συν τοις άλλοις το μάθημα είναι γλωσσικό.
8. Οι απαντήσεις σας να είναι σαφείς, ακριβείς και περιεκτικές. Οι «φλύαρες» αναλύσεις είναι συχνά «επικίνδυνες» για εκτροπή από το ζητούμενο.
9. Στο θέμα του παραλληλισμού με ένα άγνωστο κείμενο προσέξτε ως προς τι σας ζητείται να συγκρίνετε τα δύο κείμενα. Αν υπάρχει περιορισμός (ως προς το περιεχόμενο ή τις τεχνικές) θα πρέπει να τον σεβαστείτε. Αν σας ζητηθεί γενικά σύγκριση, τότε οφείλετε να αναφερθείτε σε όλα (περιεχόμενο, τεχνικές, γλωσσικές επιλογές, ύφος).
10. Μόλις το 5% των μαθητών γράφουν από 18- 20. Να είστε εσείς αυτοί!
Και μην ξεχνάτε!!! Όλο το χειμώνα η κρατική τηλεόραση έδειχνε (και συνεχίζει να δείχνει) τη ζωή του Καρυωτάκη…!!
ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Ο ανταγωνισμός στα Λατινικά είναι μεγάλος και τη διαφορά κάνει όχι η σωστή απάντηση, αλλά η πλήρης δικαιολόγησή της
Στους μαθητές δίνεται διδαγμένο κείμενο 10- 15 στίχων και ζητείται από αυτούς :
Α) να το μεταφράσουν στα νέα ελληνικά (Μονάδες 40)
Β) να απαντήσουν σε τέσσερις παρατηρήσεις, δύο γραμματικές και δύο συντακτικές, που τις περισσότερες φορές αναλύονται σε υποερωτήματα (Κάθε γραμματική και συντακτική παρατήρηση βαθμολογείται με 15 Μονάδες, διαιρεμένες στα αντίστοιχα υποερωτήματα).
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ : ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
• Προσοχή στα λάθη έκφρασης, λεξιλογίου και σύνταξης. Η μετάφρασή σας πρέπει να είναι σε φυσικό, αβίαστο νεοελληνικό λόγο.
• Μην μαθαίνετε παπαγαλία τη μετάφραση, αλλά σε αντιστοιχία με το λατινικό κείμενο, για να αποφύγετε τις παγίδες της περικοπής αποσπασμάτων του κειμένου.
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ : ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
• Λάθη καταλήξεων
• Μαθαίνω αρχικούς χρόνους και στις δύο φωνές
• Προσοχή στα παραθετικά των επιθέτων και των επιρρημάτων
• Προσοχή στις εξαιρέσεις του λατινικού συντακτικού, εκεί όπου δεν παρατηρείται αντιστοιχία με το αρχαιοελληνικό συντακτικό.
• Δεν πρέπει να αρκεστείτε στο να απαντήσετε μόνο, θα χρειαστείτε και να δικαιολογήσετε.
* Φιλόλογος- Ιστορικός
Αντιπρόεδρος Συλλόγου Φροντιστών Αν. Μακεδονίας και Θράκης
Μέλος Δ.Σ. Ε.Β.Ε. Ξάνθης
