Το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος έχει ταυτιστεί στη συνείδηση των περισσότερων Ελλήνων ως μια ευκαιρία ανάπαυλας και της πρώτης καλοκαιρινής απόδρασης. Όχι όμως για όλους. Για τους κατοίκους της Μάνδρας, οι μέρες αυτές ξυπνούν κάθε χρόνο πικρές μνήμες. Ήταν του Αγίου Πνεύματος όταν οι πρόγονοι τους λειτουργήθηκαν για τελευταία φορά στην εκκλησία της παλιάς τους πατρίδας.
Το τέλος της θείας λειτουργίας σήμανε και την αντίστροφη μέτρηση μιας καταστροφής που ξεπερνούσε όχι απλά την φαντασία, αλλά την ίδια την τρέλα. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν τόσο γρήγορα που η εγκατάλειψη των πατρικών τους εστιών έπρεπε να γίνει σε λίγες μόλις ώρες. Την επόμενη, δεν θα υπήρχε τίποτα. Μέσα σε μια νύχτα, το μίσος είχε σβήσει σχεδόν κάθε ίχνος της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή. Όσοι αρνήθηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους θεωρούνται ακόμα και σήμερα αγνοούμενοι. Και κάπως έτσι θα ξεκινούσε να γράφεται ένας μακρύς κατάλογος ανθρώπων που «χάθηκαν».
Οι κάτοικοι του Σέρντιβαν της Βιθυνίας θα παραμείνουν ενωμένοι και θα φτάσουν στο λιμάνι της Νικομήδειας. Με την εγκατάλειψη της περιοχής από τον ελληνικό στρατό, πάνω από 80 χιλιάδες Έλληνες είχαν συρρεύσει στους δρόμους της πόλης, ψάχνοντας γι ασφάλεια. Οργανώνουν μόνοι τους την φύλαξη της πόλης, αλλά σταδιακά ο κλοιός των Κεμαλικών γίνεται ασφυκτικός. Η επέμβαση του θωρηκτού «Κιλκίς» θα τους σώσει κυριολεκτικά λίγο πριν την ολοκληρωτική καταστροφή. Επιβιβάζονται σε πλοία και οδηγούνται αρχικά στην Ραιδεστό, όπου θα παραμείνουν για ένα διάστημα, κι έπειτα σκορπίζουν στα λιμάνια της χώρας. Τότε ξεκίνησε ένας νέος Γολγοθάς, αυτός της μετεγκατάστασης. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους του παλαιού χωριού συγκεντρώθηκαν στη Ξάνθη.
Πέρασαν σχεδόν ένα χρόνο σε σκηνές στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού, αντιμετωπίζοντας το κρύο και τις δυσκολίες του χειμώνα. Το 1924 οριστικοποιήθηκε ο νέος τόπος εγκατάστασης τους, στο τσιφλίκι της Μάνδρας.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, οι απόγονοι τους, συνεχίζουν να συγκεντρώνονται του Αγίου Πνεύματος και να τελούν Μνημόσυνο ως ελάχιστο φόρο τιμής και μνήμης στους παππούδες τους. Αναφερόμενος στα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν στην δημιουργία του οικισμού, το μέλος του ΔΣ του Πολιτιστικού Συλλόγου Μάνδρας Μπαρδάκης Παναγιώτης, στον λόγο που εκφώνησε στο τέλος της Επιμνημόσυνης Δέησης, τόνισε χαρακτηριστικά: «Αυτά τα κόλλυβα είναι τόσο διαφορετικά. Δίπλα τους δεν έχουν καμιά φωτογραφία και κανένα όνομα. Δεν θα μπορούσαν άλλωστε. Στεκόμενοι μπροστά τους, έχουμε φέρει ο καθένας από το σπίτι του την εικόνα των παππούδων και των πατεράδων που κουβαλάμε μέσα στην ψυχή μας. Ανθρώπων που ερχόμενοι σ΄αυτό τον τόπο, δεν βρήκαν τίποτα. Κι’ όμως φρόντισαν ώστε να μας κληρονομήσουν τα πάντα. Αυτή είναι και η παρακαταθήκη τους. Η επιμονή, το κουράγιο και η πίστη τους. Τα εφόδια αυτά δεν μας αφήνουν κανένα περιθώριο, πέρα από το να συνεχίσουμε να προχωρούμε και να προσπαθούμε για το καλό της πατρίδας μας.»
Το παρών έδωσε η Πρόεδρος των Κυπρίων Ξάνθης, κα. Ελένη Χατζηγεωργίου αλλά και ο Σύλλογος Μικρασιατών Ξάνθης εκπροσωπούμενος από την Πρόεδρο κα. Γόνη Βλαχοπούλου αλλά και δύο νέους τον Βαλάντη Τόφογλου και την Κωσταντίνα Κόλια, οι οποίοι στάθηκαν δίπλα σε δύο έφηβους Μανδρινούς τον Αχιλλέα Χατζηπαπαδόπουλο και Δημήτρη Μωυσιάδη, απόδίδωντας έτσι τις πρέπουσες τιμές.
έλος, ο Πολιτιστικός Σύλλογος σε συνεργασία με το Σύλλογο Γυναικών πρόσφεραν καφέ και κέρασμα στην αίθουσα του Ιερού Ναού. Αξίζει ν’ αναφερθεί πως το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας, δηλαδή Αξίζει ν’ αναφερθεί πως το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας, δηλαδή την Κυριακή της Πεντηκοστής, φιλοξενήθηκε στην μεγάλη αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου η παράσταση της θεατρικής ομάδας της ΦΕΞ “Το Καθάρσιο του Παιδιού”, τα έσοδα της οποίας δόθηκαν προς ενίσχυση της οικογένειας του μικρού Βασίλη.
